Kurtuluş Savaşı

Savaş 'tan önce, kurulan yararlı cemiyetler bir çatı altında toplandı.
Buna Kuvayı Milliye hareketi denir. Bu birlikler Anadolu'nun işgali,
Osmanlı orduları- nın terhis edilmesi ve İstanbul hükümetinin
otoritesini kaybetmesi nedenleriyle kuruldu. Birlikler, düşmanın
ilerleyişini yavaşlatmış, meclis toplanana kadar askerlik yapmış ve
çıkan ayaklanmaları bastırmışlardır. Ancak halktan zorla para
topladıkları ve düşmanı tamamen durduramadıkları için kaldırıldılar.

Atatürk ülkenin ancak Anadolu 'da yapılacak bir örgütlenmeyle

kurtulabileceğine kesin olarak karar verdikten sonra Samsun 'a gitmek
için yola çıktı. 19 Mayıs 1919 'da Samsun 'a çıktı ve faaliyetlerine
başladı. Buradan Amasya 'ya geçerek Amasya genelgesini yayınlayan
Atatürk Osmanlı Devleti- 'ndeki görevinden de istifa etti.



Amasya Genelgesi

Genelge bağımsızlık hareketinin ilk adımı ve Milli mücadelenin
başlangıcı olması nedeniyle çok önemlidir. İlk kez bu genelgede
hakimiyet halka verilmiştir ve yurdun tümü bağımsızlık kapsamına
alınmıştır. Atatürk Anadolu'da bu genel- geyi yayınlarken, Osmanlı
padişahı ve hükümeti Atatürk'ü ve yandaşlarını vatan haini ilan
etmişlerdi. Fakat halk asıl vatan haininin kim olduğunu biliyordu. Bu
genelgede alınan kararların başlıcaları şunlardır :



1) Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlık tehlikededir.

2) Osmanlı hükümeti iyi çalışmamakta ve milleti iyi temsil
edememektedir.

3) Milletin geleceğini yine milletin azim ve kararı belirleyecektir.

4) Bağımsızlığın sağlanması için bir heyetin toplanması lazımdır. Bu
heyet için illerden üç kişinin Sivas 'a yollanması gerekmektedir.



Erzurum Kongresi ( 23 Temmuz - 6 Ağustos 1919 )

Kongre halk arasında birliği koruyarak, azınlıkların çalışmalarını
etkisizleş- tirmek için toplandı. Burada Amasya genelgesinde alınan
kararlar tekrar gözden geçirilerek herkesin görüşü alındı. Bu arada
İstanbul hükümeti hâlâ İngiltere'nin himayesine girmek istiyordu. Kongre
toplanış yönünden bölgesel , kararları yönünden ise ulusal bir
kongredir. Kapitülasyonlara ilk kez burada karşı çıkılmış ve yeni bir
devlet kurma fikri ilk kez burada ortaya atılmıştır. Ayrıca kongrede
alınan kararların uygulanabilmesi için bir temsil heyeti oluşturuldu.



Sivas Kongresi ( 4 - 11 Eylül 1919 )

Erzurum'dan sonra Sivas 'ta da bir kongre toplandı. Bu kongrede, Erzurum
kongresinde alınan kararlar halka mal edildi ve başka bir ülkenin
himayesine girmek kesin olarak reddedildi. Temsil heyetinin artık bütün
milleti temsil edeceğine karar verildi. Osmanlı hükümeti bu kongrenin
toplanmasına karşı çıktı fakat kongreyi dağıtacak gücünün olmaması
nedeniyle bir şey yapamadı ve İngiltere'den yardım istedi. İngiltere bu
kongreyi küçük bir ayaklanma olarak gördü ve önemsemeyip yardım etmedi.

Bu sırada Osmanlı Devleti 'nde hükümet değişikliği oldu. Yeni kurulan
Ali Rıza Paşa hükümeti ve temsil heyeti arasında Amasya 'da bir görüşme
oldu. Gö- rüşme sonucunda ilk kez bir İstanbul hükümeti milli mücadeleyi
kabul etmiş oldu.



Misak-ı Milli

Atatürk 'ün Misak-ı Millide yayınladığı kararlar şöyledir :

· Çoğunluğu Türk olan topraklar vatanın bölünmez bir bütünüdür.

· Boğazların güvenliği sağlanırsa , o bölge dünya ticaretine açılabilir.

· Azınlıklara önceden tanınmış olan fazla haklar kaldırılmalıdır.

· Kapitülasyonlar hiçbir şekilde kabul edilmez.

Bu kararlar sonrasında İtilâf Devletleri 16 Mart 1921 'de İstanbul 'u
işgal ettiler. Osmanlı Devleti ve hükümeti de olanları seyretti ve hatta
İtilâf Devletleri 'ni destekledi. Halk çeşitli protestolarla, İtilâf
Devletleri'nin subaylarının tutuklanmasıyla ve bunun gibi daha bir çok
şekilde işgale tepki gösterdi.

T.B.M.M. 'nin Açılması ( 23 Nisan 1920 )

Mustafa Kemal 'in 16 Mart 1921 'de yayınladığı bildirge ile yeni
seçimler yapıldı. Seçimler sonunda, Mustafa Kemal'in ilkeleri
doğrultusunda , yeni meclis dolayısıyla yeni devlet kurulmuş oldu.
Meclisin açılmasının ikinci gününde Mustafa Kemal bir önerge yayınladı.
Buna göre :



1) T.B.M.M. en üstün güçtür ve yasama , yürütme erklerine sahiptir.

2) Hükümet kurmak mecburidir, meclis başkanı aynı zamanda hükümet
başkanı olacaktır.

Bu mecliste farklı düşüncelerin oluşu , meclisin en üstün güç oluşu ve
sürekli oluşu meclis için büyük avantaj oluşturmuştur.

T.B.M.M. 'ye Karşı Yapılan İsyanlar

Anadolu 'nun işgalinin devlet otoritesini zayıflatması, halkın devletten
daha güçlü olmasına neden oldu. İstanbul hükümeti , İngilizlerin ve
Yunanlıların da baskısıyla bizzat isyanlar çıkardığı gibi çıkan
isyanları da destekledi. Ayrıca Kuvayı Milliye birliklerinin halka kötü
davranması, halkın ayaklanmasına neden oldu. Bunların sonucunda ülkenin
her yerinde bir çok isyanlar çıktı.

İsyanlar sonunda meclisin yıpranmasına rağmen devlet otoritesi korundu.
İtilâf Devletleri ile Osmanlı hükümetinin meclisi yıkma çabaları
sonuçsuz kaldı.

Sevr Barış Antlaşması ( 10 Ağustos 1920 )

Bu antlaşmanın asıl sebebi , İtilâf Devletleri 'nin kendi aralarında
Osmanlı Devleti 'ni paylaşma konusunda çıkan anlaşmazlıktır. İtilâf
Devletleri Antlaşma-yı Osmanlı Devleti 'ne gönderdiklerinde hiç bir
itiraz kabul etmeyeceklerdi, zaten Osmanlı padişahının veya hükümetin
itiraz etmeye niyetleri yoktu. İşgalciler antlaşmayı bir an önce
yapabilmek için Yunanistan'ı destekledi. Yunanlı askerler yurdun
içlerine kadar rahatça girdi.

Damat Ferit başkanlığındaki bir heyet bu antlaşmayı imzaladı. T.B.M.M.
Sevr antlaşmasını kabul etmediğini ve kabul edenleri vatan haini ilan
ettiğini açıkladı. Çünkü bu antlaşma tamamen bağımsızlığı ve vatanın
bütünlüğünü engelliyordu ve devleti bir sömürge devleti durumuna
düşürüyordu.



Düzenli Orduya Geçiş

Mondros 'tan sonra Osmanlı orduları terhis edilmişti. Kurulan kuvvetler
düşmanı ancak yavaşlatabiliyordu. Batı cephesine getirilen İsmet Paşa
1920 'de düzenli orduya geçişi başlattı. İsyanların da bastırılmasından
sonra batıda tama- men düzenli orduya geçilmiş oldu. T.B.M.M.
işgallerden kurtulmak için üç cephede savaşmıştır :



1-) Doğu Cephesi :

Birinci Dünya Savaşı'nda Ermeniler'e vaat edilen doğudaki Ermeni devleti
fikri Ermeni hareketlerini hızlandırdı. Ermenilerin Oltu'yu işgal
etmeleriyle , Türk birlikleri savaş ilan etti. 3 Aralık 1920 'de
Ermeniler zor durumda kaldı ve barış istedi. İmzalanan Gümrü Antlaşması
sonunda Sarıkamış, Kars ve Gümrü geri alındı. Bu antlaşma T.B.M.M.'nin
ilk askeri ve siyasi başarısı olduğundan çok önemlidir. Ayrıca bu
antlaşmayla Sevr 'in geçersiz olduğu herkese gösterildi ve bölgedeki
askerler batı cephesine gönderildi.



2-) Güney Cephesi :

İngilizler Mondros Antlaşmasına dayanarak Güney Doğu Anadolu 'yu önce
işgal edip sonra Fransızlara bıraktılar. Fransızlar bu bölgedeki
Ermenileri Türklere karşı kışkırttı. Fakat yerli halkın Fransızlara ve
Ermenilere karşı kahramanca savaşı yabancı askerleri zorladı.12 Şubatta
Maraş, 10 Nisanda Urfa ,20 Ekimde Adana, Fransızları yurttan attı. Bu
başarılar Fransızların tutumunun yumuşamasını ve işgal ettikleri yerleri
terk etmelerini sağladı.

Antalya ve çevresinde bulunan İtalyanlar ile ciddi bir mücadele olmadı.
Fransa'nın yenildiğini gören İtalyanlar, korkup yurdu terk etti. Güney
cephesin- deki birliklerinde batıya gönderilmesiyle Batı Cephesi
güçlenmiştir.



3-) Batı Cephesi :

En uzun ve en kanlı savaşlar, bu cephededir. Cephedeki savaşlar :



1. İNÖNÜ SAVAŞI ve SONUÇLARI ( 6-11 Ocak 1921 )

Sevr 'den önce Eskişehir'e kadar gelen Yunanistan, Anadolu demiryolları-
nın bu önemli noktasını ele geçirmek ve güçlerini ispat etmek
istiyordu. Fakat Türklerin gücü hem Yunanlıları püskürttü, hem de
bölgedeki ayaklanmaları bastırdı. Savaş sonunda Yunanistan ilk kez geri
çekildi, halkın Meclise güveni arttı ve İtilâf Devletleri paniğe
kapıldı.



LONDRA KONFERANSI ( 23 Şubat 1921 )

Türkiye'nin başarıları İtilâf Devletleri'ni, Sevr Barışını gözden
geçirmeye yöneltti. Amaçları antlaşmada çok az değişiklik yapıp dünya
kamuoyunu kandırmaktı.T.B.M.M. bu konferansa katılmazsa , İtilâf
Devletleri meclisin savaş taraftarı olduğunu söyleyeceklerdi. T.B.M.M.
bu konferansa Misak-ı Milli 'yi kabul ettirmek için katılıyordu.

Konferansta İstanbul Hükümeti'nin temsilcisi Tevfik Paşa'nın sözü,
mille- tin asıl temsilcileri olarak ifade ettiği T.B.M.M. temsilcilerine
vermesi İtilâf Devletleri 'nin plânlarını bozmuş oldu. Konferansın
sonunda İtilâf Devletleri arasındaki anlaşmazlıklar belirginleşti ve
İtilâf Devletleri T.B.M.M. 'ni resmen tanıdılar.



MOSKOVA ANTLAŞMASI ( 16 Mart 1921 )

Rusya'da çıkan ihtilâl ile değişen yönetim ve İtilâf Devletleri'nin
izlediği politikalar Sovyet Rusya ve T.B.M.M. 'ni birbirine
yakınlaştırdı. Sovyet Rusya bu yakınlaşma ile kendine bir tampon bölge
kurmak ve Boğazlar açısından kendini güvene almak istiyordu.T.B.M.M. ise
Sovyetlerden savaş araçları ve asker gücü desteği istiyordu.
T.B.M.M.'nin kazandığı başarılar Sovyet Rusya-'nın tereddütlerini
ortadan kaldırdı ve antlaşma imzalandı. Antlaşmaya göre :

· Taraflardan birinin imzalamadığı bir antlaşmayı diğeri de kabul
etmeyecekti. Yani Sovyet Rusya, Sevr Barışını kabul etmediğini resmen
açıkladı.

· Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki eski antlaşmalar geçersiz
sayılacaktı.

· Sovyet Rusya Misak-ı Milli 'yi kabul edip Kapitülasyonları geçersiz
sayacaktı.

Bu antlaşmayla ilk kez bir batılı devlet, Misak-ı Milli 'yi kabul etmiş
oluyordu. Bu antlaşmadan sonra ayrıca, Misak-ı Milli'yi ilk kabul etmiş
olan Afganistan ile dostluk antlaşması yapıldı, İstiklal Marşı ve
Teşkilat-ı Esasiye ( ilk T.B.M.M. Anayasası )kabul edildi.



2. İNÖNÜ SAVAŞI ( 23 - 31 Mart 1921 )

Yunanlılar Eskişehir'i alıp İtilâf Devletleri'nin desteğine layık
olduğunu ispatlamak istiyordu. Fakat başarılı olamadı ve geri çekilmek
zorunda kaldı, geri çekilirken de büyük kayıplar verdi. Mustafa Kemal
Eskişehir-Kütahya savaşlarından sonra Türk ordusunu Sakarya 'nın
doğusuna çekti. Gelişmeler ülkede büyük üzüntüye neden oldu, bazıları
devlet merkezinin Kayseri 'ye taşınmasını istedi fakat meclis bunu kabul
etmedi. Mustafa Kemal 5 Ağustos 1921 'de üç aylık süre ile başkomutan
seçildi.



Tekâlif - i Milliye Kararları

Bu kararlar orduyu her yönüyle güçlendirmek amacıyla kabul
edilmiştir.Bunlar:

· Kararların yerine getirilebilmesi için her ilde bir komisyon
kurulacak.

· 40 yaşına kadar olan erkekler askere alınacak.

· Erkek giyim eşyalarının, yiyeceğin, akaryakıtın ve haberleşme
araçlarının %40 'ına el konacak.

· Özel araçlar devlet adına kullanılacak.



Sakarya Meydan Savaşı ( 23 Ağustos - 13 Eylül 1921 )

Kütahya-Eskişehir savaşlarının ardından Yunanistan İngiltere'ninde
deste- ğini alıp Türk ordusunu tamamen ortadan kaldırmak istiyordu.
Yunanlılar 23 Eylül 'de Türk mevzilerine girdiler. Fakat Türk ordusu 13
Eylül 'de düşmanı Sakarya doğusuna attı. Savaş sonunda düşmanın taarruz
gücü kırıldı.Fransa ile İtalya, Yunanistan'dan desteğini çekti ve
Türkiye ile bir an önce barış yapmak istediğini belirtti, İngiltere ile
yapılan antlaşma sonucu Malta'daki esirler serbest bırakıldı.



Kars Antlaşması

Rusya'nın arabuluculuğu ile 13 Ekim 1921'de Ermenistan, Gürcistan ve
Azarbeycan ile bir dostluk antlaşması yapıldı. Bu antlaşmada bugünkü
doğu sınırımız yaklaşık olarak çizilmiş oldu.



Ankara Antlaşması

Fransa 'nın topraklarımızı terk etmesinden sonra yapıldı. Antlaşmada
Türkiye-Suriye sınırı çizilmiş oldu , Fransa Misak-ı Milliyi kabul etmiş
oldu.



Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi

Mecliste , bir grup hemen saldırıya geçilmesini istiyordu , Mustafa
Kemal ise ordunun savaşa hazır olmadığını düşünüyordu. İngilizler ise bu
ordunun bir taarruz yapamayacağını söylüyordu. Mustafa Kemal, Haziran
1922'de saldı- rı kararı aldı ve 26 Ağustosta saldırı başladı. Buna
dayanamayan düşman geri çekildi ve ağır bir darbe ile bozguna uğradı.



Mudanya Ateşkes Antlaşması

Türk ordularının Trakya'ya yönelmesi İtilâf Devletlerini endişe-
lendirdi. Fakat dünyanın yeni bir savaş istememesi tarafları yeni bir
antlaşma yapmaya sevketti. Mudanya'da yapılan görüşmelere İtalya,
İngiltere, Fransa ve Türkiye katıldı. Antlaşmada Trakya'nın on beş gün
içinde boşaltılması, kesin barışa kadar bölgede Türk askeri
bulundurulması, boğazların idaresinin Türkiye'ye bırakılması ve kesin
barıştan sonra İstanbul'daki İngiliz güçlerinin geri çekilmesi konuları
karara bağlandı. Antlaşma ile Türkiye'nin savaş dönemi bitti, Trakya
savaş yapılmadan kurtarıldı, boğazların idaresi Türklere verildi.
Osmanlı devleti hukuken sona erdi.



Lozan Barış Antlaşması

Görüşmelere 20 Kasım 1922 de Lozan'da başlandı. Burada kapitülasyon-
ların kaldırılması, Osmanlı dış borçları ile Irak sınırının
belirlenmesinde ilerleme sağlanamayınca görüşmeler kesildi. 23 Nisan
1923 de tekrar başlayan görüşmeler sırasında İtilâf Devletleri biraz
daha yumuşak davrandı. 24 Temmuz 1923 de kesin barış sağlandı.



a) Yunanistan sınırı Mudanya'da belirlenen şekli ile kalacak.

b) Irak sınırı İngiltere ile yapılan bir antlaşma ile belli olacak.

c) Kapitülasyonlar tamamen kaldırılacak.

d) Yunanistan Karaağaç'ı Türkiye'ye verecek.

e) Boğazlar askerden arındırılacak, geçişlerin kontrolü için Türkiye
başkan- lığında bir komisyon kurulacak.

f) Dış borçlar, Osmanlı Devletinden bağımsızlığını ilan eden devletlerle
Türkiye arasında paylaştırılacak.

g) İtalya, elindeki Ege adaları üzerindeki egemenliğini sürdürecek.

h) Azınlıkların elindeki ayrıcalıklar alınacak.

i) Antlaşma onaylandıktan altı hafta sonra, İtilâf Devletleri İstanbul'u
boşaltacak.



Bu antlaşma ile Misak-ı Milli tüm dünya tarafından kabul edildi ve
Türkiye diğer devletlerle eşit haklara sahip oldu. Antlaşma sonunda
Boğazlar ile ilgili kararlar milli hakimiyet ve bağımsızlığı sınırladı.
Osmanlı Devleti 'de tarih oldu.