Türkiye’de
piyasa boyutunun ulusal bankacılığa
müsait olduğunu belirten Kemal Derviş, “Sektörde
yüzde 35-40 olan yabancı payının, bu
seviyenin çok da üstüne çıkmamasında yarar görüyorum” dediBrookings Enstitüsü Başkan Yardımcısı Kemal Derviş, Türkiye’nin dinamik ve esnek yapısıyla yükselen bir
yıldız olduğunu söyledi. 2001 krizinde ekonomiden sorumlu Devlet
Bakanlığı’nı üstlenen Derviş, Fortune dergisinin şubat sayısında Burcu
Bulut’a bugünkü kriz yönetimini nasıl değerlendirdiğini anlattı.
Derviş,
“2009 yılı içinde krizin kitabını yazacağınızı söylemiştiniz. Dünya
ekonomisi ile ilgili bu notlarınızı ne zaman görebileceğiz? Kitabınızda
Türkiye ile ilgili neler var?” sorusu üzerine şunları kaydetti:
“Dünya
ekonomisi ve dünya ekonomisinde Asya’nın
konumu konusunda bir kitap üzerinde çalışıyorum. Ve sanıyorum bu kitap
2010 yılı içinde yayımlanacak. Çünkü dünya ekonomisine baktığımız zaman,
artık Asya olayını görmemek, küçümsemek olmuyor. Çalışmalarımda önemli
bir Asya boyutu var. Tabii ki Türkiye’den de bahsediyorum. 2009 yılını
çıkarırsak, hızlı büyüdüğü bir dönemi oldu Türkiye’nin. Aslında müthiş
dinamik bir ülke, esnek bir yapıya sahip. Bu toplumsal vasıf bizi daha
güçlü hale getiriyor. Dolayısıyla Türkiye’nin gerçekten yükselen bir
yıldız olduğu kanısındayım. Ancak Türkiye’nin çok ciddi bir yapısal
sorunu var büyüme konusunda. O da tasarruf yetersizliği. Ama şu anda
insanlara ‘Daha fazla tasarruf gerçekleştirin’ demek doğru olmaz. Bu
orta ve uzun vadede olmalı.”
Son krizi en iyi yöneten ülkelerin
başında “en iyi kemer sıkma” gerekçesiyle Şili’yi
sayan Derviş, Türkiye’nin maliye politikasını da şöyle değerlendirdi:
“Ekonomide
yüzde 5 ile 6 arası bir küçülme oldu. Ve çok ciddi bir istihdam sorunu ile karşı karşıyayız. Bunu büyük ölçüde
dışarıdan gelen şok yüzünden önleyemezdik zaten. Fakat son 5 yılda cari
açık bu kadar büyük olmasaydı ve içeride yaratılan katma değere dayanan
bir büyüme modeliyle devam etseydik, ithalat payı daha az olsaydı daha
iyi olurdu.”
‘Sosyal politika uygulandı’Daha
önce, “Ak Parti’nin güvenilir bir ekonomi
söylemi yok. Ne yapmak istediklerini kendilerinin bile bildiklerini
sanmıyorum” diyen Derviş, “Hâlâ aynı düşüncede misiniz?” sorusu üzerine
şunları söyledi:
“Ak Parti hükümeti, piyasaya dönük ama sosyal
boyutu da oldukça gelişmiş bir politika uyguladı. Son 5-6 yıl Türkiye
için hızlı bir büyüme sürecine yol açtığına tanık olduk. Bana göre, bu
büyüme sürecinin en sorunlu kısmı istihdam boyutu oldu. Bunu da gene,
cari açığın çok yüksek olması, içeride yaratılan katma değerin yeterli
olmamasına bağlıyorum. 2001-2002 döneminde serbest kura geçtik. Kuru
sabit tutmak diye bir şey olamaz Türkiye için, mümkün değil böyle bir
şey. Ama ne olursa olsun; hangi değere gelirse gelsin demek ve aşırı
değerlenmesine karşı önlem almamak da, işte bu istihdam ve büyümedeki
yavaşlama sorunlarını, tasarruftaki düşüklüğü meydana getirdi.”
Küresel
ekonominin geçen yıla dönmesinin söz konusu olmadığını belirten Derviş,
“Ama büyümeyi durduracak, krizden çıkışı yavaşlatacak sorunlarla karşı
karşıya kalabiliriz. Çünkü daha kriz tam olarak son bulmuş değil. Bazı
bankalar bugün, hâlâ büyük bir tehlike içinde. Çok büyük bankalardan bir
tanesinde sorun çıksa, o bankayı şehit etmek
o kadar kolay değil.
Şimdi yeni bir düzene ihtiyaç var” dedi.
‘Kahn’lı IMF esnek anlaşmak daha kolay’2001
krizinde 10-15 milyar dolar bulunmasaydı daha büyük bir çöküş yaşanma
ihtimali olduğunu anlatan Derviş, bugün böyle bir durum olmadığını,
dolayısıyla IMF ile anlaşmayı da orta vadeli bir çerçevede ele almak
gerektiğini kaydetti. Derviş şöyle dedi:
“Özellikle IMF, Dominique
Strauss Kahn’ın önderliğinde çok daha esnek. Çok daha Keynesyen bir
kurum haline geldi. Dolayısıyla şimdiki IMF ile anlaşmak daha kolay.
Anlaşma olursa finansman, büyüme artabilir, faizlerin yeniden
yükselmesine karşı önlem alınmış olur. Fakat kur konusunda dikkatli
olmak lazım. Esnek kredi aracını kullanmak en
yararlısı olur diye düşünüyorum.”
Derviş, Obama’nın kurmayı olsaydı...ABD’de
krizi tetikleyen unsurları “Kayıtsız şartsız köktenci bir piyasacılık,
kamunun bir ülkenin denetim ve düzenlenmesindeki yerinin
küçümsenmesi, finans kesiminin aşırı şişmesi” olarak
sıralayan Derviş, Obama’nın kurmaylarından biri olsaydı yapacakları
konusunda da şunları söyledi:
“Finans sektörüne çok daha fazla kurban
verdirtirdim. Büyük hata yapan yönetici ve hissedarları kurtarmazdım.
Affetmezdim. Bunun bedeli devletleştirmektir. Çünkü bankayı batırmak
diye bir şey olamaz. Bankayı batırmak demek, mevduat sahibini batırmak
demektir. Mevduatı kurtaracaksan, bilançonun öbür tarafını da kurtarmak
lazım.”
‘Geri kalmış ülkede
kamu bankası şart’Türkiye’de bankacılık sektöründe
yabancı sermaye payının yüzde 35 ile 40 arasında olduğunu belirten Kemal
Derviş şunları söyledi:
“Ben bu rakamın çok da üstüne çıkılmamasında
yarar görüyorum.
Türkiye büyük bir ülke. Çok küçük bir ülkede ille
de ulusal bir banka olacak demek, biraz zor. Çünkü oradaki piyasanın
boyutu buna müsait değil. Ama Türkiye’nin piyasa boyutu, ulusal
bankacılığa müsait bir boyut.”
Derviş ayrıca, uzun vadeli kalkınmaya
yönelik geri kalmış ülkelerde hâlâ kamu bankacılığına da ihtiyaç
olduğunu da vurguladı.
