19.Yüz Yıl Sİyasi Olayları

Sırp İsyanı: Fransız ihtilalinin
yaymış olduğu milliyetçilik akımının etkisiyle ve bu bölgede çıkarı olan
Avusturya ve Rusya�ın kışkırtmalarıyla ve Sırpların yaşadığı
bölgelerdeki Yeniçerilerinin halka kötü davranmaları Sırpların isyan
etme lerinde etkili olmuştur.Sırplar ilk kez 1804 yılında Kara Yorgi
başkanlığında ve 1815 yılında Miloş Obronoviç önderliğinde isyan
ettiler.
***Sırplar Osmanlı Devleti�e ilk isyan eden millet olmuşlardır.
***Sırplar 1829 Edirne antlaşması ile yarı bağımsız bir devlet
oldular.1878 Berlin antlaşması ile tam bağımsız olmuşlardır.
Yunan İsyanı:Yunanlıların isyan etmesinde başta Fransız ihtilalinin
yaydığı milliyetçilik akımı olmak üzere , Rusya�ın kışkırtması,
1814 yılında kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti�in faaliyetleri etkili
olmuştur.Yunanlılar 1820�e Eflak ve Boğdan�a ayaklandılar daha
sonra 1821�e Mora�a isyan ettiler.II.Mahmut isyanı bastıramayınca Mısır
valisi M.Ali Paşa�an yardım istedi.Ve isyan kısa sürede
bastırıldı.(1827)
*Doğu Akdeniz�e Kavalalı M.Ali Paşa gibi güçlü bir valinin varlığını
istemeyen Fransa,İngiltere ve Rusya aralarında anlaşarak Yunanistan�
bağımsızlık verilmesini istediler.II.Mahmut bunu iç işlerine müdahele
sayarak reddetti.Bunun üzerine bu üç devletin donanması Navarin
limanında Osmanlı donanmasını yaktılar.(Navarin Baskını 1827)
*Osmanlı Devleti yanan donanmanın masraflarını bu üç devletin ödemesini
istedi .Rusya bu isteğe savaş açarak karşılık verdi.Ruslar doğuda
Erzurum� kadar batıda ise Edirne�e kadar ilerlediler bunun üzerine
Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldılar.
Edirne Antlaşması (1829) Buna göre;
-Yunanistan bağımsız bir devlet oldu.
-Sırbistan iç işlerinde bağımsız, dış ilişkilerinde Osmanlı Devletine
bağlı bir krallık haline geldi.
-Eflak ve Boğdan� imtiyazlar verildi.
***Yunanistan Osmanlı Devletinden bağımsızlık kazanan ilk devlettir.

Kavalalı M.Ali Paşa İsyanı:Yunan isyanı sırasında Osmanlı Devleti�e
yardım eden M.Ali Paşa Mora valiliğinin kendisine
verilmesini istemişti.Fakat Edirne antlaşmasıyla Yunanistan bağımsız
olunca Mora Osmanlı Devleti�in elinden çıktı.Bunun üzerine M.Ali Paşa
Suriye valiliğini istedi .II.Mahmut bu isteği reddedince savaş çıktı ve
M.Ali Paşa�ın ordusu Kütahya�a kadar ilerledi.Zor durumda kalan
II.Mahmut Rusya�an yardım istedi.Rusya�ın Osmanlı üzerinde etki
kurmasından korkan Fransa ve İngiltere hemen araya girerek bir antlaşma
yapılmasını sağladılar.

Kütahya Antlaşmasına göre(1833);
- M.Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Suriye valiliği ,
-oğlu İbrahim Paşa�a Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği
verilmiştir.
*** Osmanlı Devleti�in kendi valisiyle bile başa çıkamayacak kadar
güçsüz olduğu görülmüştür.
***II.Mahmut M.Ali Paşa�ın tekrar saldırmasından korktuğu için Rusya�la
bir ittifak antlaşması yapmıştır.

Hünkar İskelesi Antlaşmasına(1833) göre;
- Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya karadan ve denizden yardım edecek,
- Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti sadece Çanakkale ve
İstanbul boğazlarını kapatacaktı.
*** Bu antlaşmayla ilk kez boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.

Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmemişti.II.Mahmut
M.Ali Paşa�a ders vermek ve kaybettiği toprakları geri almak
istiyordu.M.Ali Paşa�a daha fazla toprak sahibi olmak hatta Osmanlı
tahtına oturmak istiyordu.Bu nedenle iki ordu Nizip yakınlarında tekrar
karşılaştı ve (Nizip Savaşı 1839) Osmanlı ordusu yenildi. Bu
durumda Hünkar İskelesi Antlaşmasına göre Rusya�ın yardım etmesi
gerekiyordu İngiltere ve Fransa bundan korktuklarından Mısır meselesini
görüşmek için İngiltere�in önderliğinde Londra�a toplandılar.

Londra Protokolü (1840)
- Mısır eyaleti hukuki yönden Osmanlı�a bağlı kalmakla beraber, yönetimi
M.Ali Paşa�a bırakılacak.
- Buna karşılık Mısır , her yıl 80 bin kese altın vergi verecek.
- Suriye,Adana ve Girit Osmanlı Devleti�de kalacak.

*** Londra Protokolüyle Mısır meselesi kesin olarak çözüme
kavuşturulmuştur.Mısır iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde
Osmanlı�a bağlı hale gelmiştir.
***Kavalalı�ın gücünü kıran İngiltere ve Fransa Akdeniz ve Hint
Okyanusundaki ticari gelirlerini korudu.

Mısır meselesini halleden Avrupalılar, boğazlar sorununu halletmek için
harekete geçtiler.
Londra Boğazlar Konferansı (1841): (Londra Sözleşmesi)

- Boğazlar Osmanlı Devletinin egemenliği altında kalacaktır.
- Barış zamanında boğazlardan hiçbir savaş gemisi geçmeyecektir.
*** Barış zamanında boğazlardan hiçbir savaş gemisinin geçmeyecek
olması Rusya�ın Akdeniz� inmesini engellemiştir.Bu da
İngiltere ve Fransa�ın işine gelmiştir.
*** Boğazların durumu uluslar arası bir durum kazandı.

Kırım Savaşı (1853-1856)
Sebepleri:Rusya�ın Osmanlı Devleti üzerindeki bazı emellerinin olması
Kırım Savaşının en önemli sebebidir.Rusya�ın başında bulunan Çar
I.Nikola İstanbul� ve boğazları alarak Akdeniz� inmek ve Rusya�ın
himayesi altında Balkanlarda küçük devletler kurmak istiyordu.Bunun için
İngiltere ile anlaşıp Osmanlı Devletini paylaşmak istiyordu.İngiltere
ise Osmanlı Devleti�in parçalanmasını kendi menfaatleri açısından uygun
görmüyordu.Çar I.Nikola bunun üzerine çeşitli bahaneler aramaya
başladı.Kudüs ve çevresinde yaşayan Ortadoksların lehine ıslahat
yapılmasını istedi.İstanbul� gönderdiği elçi Prens Mençikof
bazı istekler ileri sürdü.Osmanlı Devleti bunları reddetti.Bunun üzerine
Rusya Orduları Osman- lıya saldırdı ve savaş başladı Ruslar
1853�e Sinop�a Osmanlı donanmasını yaktılar. (Sinop Baskını 1853) .
İngiltere ve Fransa Rusya�ın boğazlara,Akdeniz� egemen olmasından
korktuklarından yardım ettiler. Bunlara Piyomento devletide katıldı
ve Rusları yendiler.Savaşın sonunda barış yapıldı.

Paris Antlaşması(1856):
-Osmanlı Devleti Avrupa Devleti sayıldı.
-Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğü Avrupalı Devletlerin garantisi
altında olacak.
-Karadeniz tarafsız olacak savaş gemilerine kapalı, ticari gemilere açık
olacak.
-Boğazlar 1841 Londra Protokolüne göre yönetilecek
-Eflak ve Boğdan� yarı bağımsızlık verilecek.

*** Osmanlı Devleti ,Paris Antlaşmasında Avrupalı Devletlerin
azınlıkların haklarını bahane ederek iç işlerimize karışmalarını
önlemek amacıyla Islahat Fermanını ilan etmiştir.

*** Kırım Savaşı sırasında Padişah olan Abdülmecit�n İngiltere�en borç
para almasıyla Osmanlı tarihinde ilk kez dış borçlanma süreci
başlamıştır.(1854)

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ( 93 Harbi)
Sebebi:Paris antlaşması Rusya�ın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini
1870�i yıllara kadar engel olabildi.Ruslar 1870�erde Avrupa�ın içinde
bulunduğu kargaşalıktan faydalanarak Paris antlaşmasının Karadeniz�e
ilgili maddesini tanımadığını ilan etti.Balkanlarda
Panslavizm(Slavcılık) propagandasına başladı.Balkanlardaki milletler
isyana başladılar.Avrupalı Devletler Rusya ile Osmanlı Devletinin
savaşma- sını istemediğinden İstanbul�a bir konferans
topladılar.Tersane (İstanbul ) Konferansına (1878) katılan devletler
başta Rusya olmak üzere Osmanlı Devletinden Sırbistan ve Karadağ�an Türk
askerlerinin çekilmelerini ve Bosna Hersek ve Bulgaristan� özerklik
verilmesini istediler .Osmanlı Devleti bu istekleri reddetti.Bunun
üzerine Rusya Osmanlı Devletine savaş açtı.Osmanlı Devleti Kafkaslarda
Gazi Muhtar Paşa ile Balkanlarda Plevne�e Gazi Osman Paşa ile çok
başarılı savaşlar yaptılar ama Ruslar doğudan Erzurum� kadar, batıdan
Yeşilköy� kadar ilerlediler.Çok zor durumda kalan Osmanlı Devleti
Avrupalı Devletlerinde araya girmesiyle barış istemek zorunda kaldı.Önce
Ayestefanos (Yeşilköy) Antlaşması (1878) imzalandı.Batılı
devletlerin itirazıyla bu antlaşma yürürlükten kalktı ve yerine Berlin
antlaşması imzalandı.

Berlin Antlaşması(1878):
-Sırbistan,Karadağ ve Romanya bağımsız birer devlet haline geldi.
-Bulgaristan Osmanlı Devletine bağlı bir prenslik haline geldi.
-Kars,Ardahan ve Batum Rusya�a bırakıldı.
-Bosna Hersek�n yönetimi geçici olarak Avusturya�a bırakıldı.
-Rumeli ve Anadolu�a Ermenilerin oturduğu yerlerde ıslahatlar
yapılmasına karar verildi.
***Böylece ilk kez �rmeni Meselesi�ortaya çıkmıştır.
-Teselya bölgesi Yunanistan� verildi.
-Osmanlı Devleti Rusya�a 60 milyon Türk lirası savaş tazminatı ödemesi
kararlaştırıldı.



II.Abdülhamit Devrinde:


-Fransızlar 1881�e Tunus�
-İngilizler 1882�e Mısır� işgal ettiler.
-1908�e Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
-1908�e Avusturya Bosna Hersek� işgal etti.
40. 19.Yüzyılda Yapılan Yenilikler ve Demokratikleşme Çabaları:

II.Mahmut Devrinde Yapılan Yenilikler(1808-1839)
-Kaldırılan Nizam-ı Cedit ordusu yerine Sekban-ı Cedit ordusu kuruldu.
-Senet-i İttifak�n İmzalanması (1808):Bu dönemde Eyaletlerde güçlü olan
Âyanlar(Valiler) merkezden kopmaya başlamışlar ve kendi
başlarına hareket etmeye başlamışlardı.Bunun üzerine padişah
II.Mahmut�a Âyanlar arasında Senet-i İttifak imzalandı(1808)
böylece padişah; -Âyanları tanıyacak, padişah yapacağı ıslahatlarda
Âyanların fikrini alacaktı.
�Sened-i İttifakla padişahın mutlak otoritesi ilk kez kısıtlanmıştır.
�Osmanlı Devletinde ilk kez demokratikleşme hareketleri başlamıştır.
-Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.(1826) Vaka-i Hayriye(hayırlı olay)
-Kaldırılan Yeniçeri Ocağı yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye
adıyla bir ordu kuruldu.
-Bu orduda ders vermek amacıyla Avrupa�an subaylar getirildi.
-Divan-ı Hümayun kaldırıldı.Yerine Nazırlıklar (Bakanlıklar)
kuruldu.Sadrazama Başvekil(Başbakan) denilmeye başlandı.
-Devlet memurları Dahiliye (iç işleri) ve Hariciye (dış işleri) diye
ikiye ayrıldı.
-Memurlar için rütbe ve nişan kabul olundu.
-Memurlara fes,ceket ve pantolon mecburiyeti getirildi.
-Padişahın resmi devlet dairelerine asıldı.
-Merkezi otoriteyi güçlendirmek için iller merkeze bağlandı.Ülke
Eyalet-Liva-Kaza şeklinde yeniden örgütlendi.
-Suçluların mallarına el koyma olan müsadere usulü kaldırıldı.
-İlköğretim mecburi hale geldi.
-İlk kez Avrupa�a öğrenci gönderildi.
-Medreselerin yanında Avrupai tarzda mektepler açıldı.Rüştiye(Ortaokul)
ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye gibi orta dereceli okullar açıldı.
-Devlet memuru yetiştirmek amacıyla Mekteb-i Maarif-i Adliye , Mekteb-i
Tıbbiye, Mekteb-i Harbiye ve Mızaka-i Humayun (Bando
okulu)
*Eğitimdeki bu ikilik ileriki yıllarda devlet içerisinde mektepli-
medreseli çatışmasının çıkmasına neden olmuştur.
-Takvim-i Vekâyi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı.
-İlk defa nüfus sayımı yapıldı. Askeri amaçlı olduğundan sadece erkek
nüfus sayıldı.
-Nüfus sayımı yanında mülk sayımı da yapıldı.Böylece herkesin gelirine
göre vergi alındı.
-İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.İstanbul�a bir hastahane
yaptırıldı.
-Yerli mallarının kullanımı teşvik edildi.
-II.Mahmut sarayda oturmayıp yurt gezilerine çıkmıştır.Halkın durumunu
yerinde görmüştür.
-II.Mahmut dışarıya para çıkmasını önlemek amacıyla devlet memurlarının
ve askerlerin elbiselerini dışardan almayıp yerli kumaştan yapılması
için çuha fabrikası kurdurdu.
-Tüccar ve esnafa gümrük kolaylıkları sağlandı.
*II.Mahmut Dönemi, Osmanlı Devleti�de Batılı anlamda ıslahatların en
yoğun görüldüğü dönemdir.
TANZİMAT FERMANI (3 Kasım 1839):
�II.Mahmut�n ölümünden sonra yerine oğlu Abdülmecit geçti.O da babası
gibi ıslahatçı bir kişiydi.Bu konudaki tüm yetkileri Dış işleri bakanı
Mustafa Reşit Paşaya verdi.
�Mustafa Reşit Paşa Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmalarına
engel olmak için ,Mısır meselesinde Avrupalı devletlerin yardımını almak
için ve devletin içine düştüğü sıkıntılı durumdan kurtarmak için
Tanzimat Fermanını hazırladı.(Gülhane Hattı Hümayunu da denir.)Buna
göre;
�Herkes kanun önünde eşit olacak.Böylece Osmanlı Devletinde kanun
gücünün üstünlüğü ilk kez kabul edildi.
�Padişah ilk kez kendi gücünün de üstünde kanun gücü olduğunu kabul
etti.
�Müslüman ,hristiyan, musevi halkın can ve mal güvenliği sağlandı.
�Askerlik süresi ömür boyundan 5 yıla indirildi.Hristiyanlarda askere
gidebilecektir denildi.
�Tanzimat Fermanıyla kanun önünde müslüman ve gayri müslimler
eşitlendi.
�Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti�de batılı hukuk kurallarına geçişin
ilk aşamasını oluştu
ISLAHAT FERMANI:(1856):
�Osmanlı Devleti�in Kırım savaşından çıktığı ve Paris antlaşmasının
imzalandığı sırada İngiltere ve Fransa Osmanlı Devletinden Osmanlı
Devleti sınırları içinde yaşayan hristiyan azınlığa bazı ayrıcalıklar
verilmesini istediler.Osmanlı Devleti de Paris antlaşmasına devletin
uluslar arası alanda durumunu zora sokacak bir madde konulmaması için
Hristiyan azınlığa bazı ayrıcalıklar verdi.Ve Islahat Fermanını ilan
etti.1856
�Bu ferman Tanzimat Fermanının genişletilmiş şeklidir.
�Avrupalı Devletlerin baskısıyla ilan edilmiştir.
�Bu fermanla azınlıklar , Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale
geldiler.



I.Meşrutiyet'in İlanı(23 Aralık1876):
Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi aydınların oluşturduğu gruba
Genç Osmanlılar veya Jön Türkler denirdi.Bu grup yanlarına Mithat
Paşa'yıda alarak Meşrutiyeti ilan etmesi koşuluyla II.Abdülhamit'i tahta
çıkardılar.23 Aralık 1976 'da Kanuni Esasi hazırlanarak I.Meşrutiyet
ilan edildi.
Kanuni Esasi Osmanlı Devletinin Avrupai tarzdaki ilk anayasasıdır.
Kanuni Esasiye göre iki tane meclis kuruldu.Meclisi Mebusan( Üyelerini
halk seçecek),Meclisi Ayan(Üyelerini Padişah seçecek)
Not:I.Meşrutiyetin ilanıyla Mutlakiyet dönemi sona ermiş Meşrutiyet
dönemi başlamıştır.

II.Meşrutiyet'in İlanı(1908):
Jön Türkler 1889 yılında İttihat ve Terakki cemiyetini
kurdular.Bu örgüt II.Meşrutiyetin ilan edilmesi için II.Abdülhamit'e
baskı yaptılarBaskılar sonundaII.Abdülhamit 24 Temmuz 1908 'de
II.Meşrutiyeti ilan etti.13 Nisan 1909'da Meşrutiyet yönetimine karşı
olanlar büyük bir ayaklanma yaptılar.(31 Mart Olayı). Ayaklanmayı
İttihatçıların oluşturduğu ve M.Kemal'in Kurmay Başkanlığını yaptığı
Hareket Ordusu bastırdı.İttihatçılar bu ayaklanmadan II.Abdülhamit'i
sorumlu tutarak tahttan indirdiler.