Erkek Flört Hareketleri
Çoğu havyan türleri gibi insanların da erkeği dişi yaklaşırken hazırlık
hareketleri yapar. Daha önce bahsedilen otomatik fizyolojik tepkilere ek
olarak elini boğazına götürerek kravatını düzeltir. Kravatı yoksa
yakasını düzeltir veya omuzlarından hayali tozları silkeler ve kol
düğmelerini, gömleğini, ceketini ve diğer giysilerini düzeltir. Ayrıca
saçını da düzeltebilir.
Dişiye karşı yapabileceği en saldırgan cinsel gösteri jenital bölgeyi
vurgulayan saldırgan başparmaklar kemerde hareketidir. Ayrıca vücudunu
kadına çevirerek ayağını ona doğru uzatabilir. Mahrem bakışı kullanır ve
bakışlarını normalden bir an daha uzun tutar. Gerçekten ilgileniyorsa
gözbebekleri büyür. Genellikle boyutlarını vurgulamak ve dişiyle
ilişkiye geçmek konusundaki hazır olma durumunu göstermek için elleri
kalçalarında olarak durur. Otururken veya bir duvara yaslanırken apış
arasını göstermek üzere bacaklarını da açabilir.
İş flört ayinlerine geldiğinde çoğu erkek nehir kenarında durup
kafalarına büyük bir sopayla vurarak balık avlamaya çalışan biri kadar
başarılıdır. Aşağıda göreceğimiz gibi kadınların balıklarını avlamak
için hiçbir erkeğin hayal edemeyeceği kadar çok hileleri ve avcılık
becerileri vardır.
Sandalyeye Binmek
Yüzyıllar önce insanlar kendilerini düşmanların mızrak ve sopalarından
korumak için kalkanlar kullanırlardı. Bugünse, uygar insan fiziksel veya
sözel olarak saldırıya uğradığında aynı korunma hareketini simgelemek
üzere etrafında ne bulursa onu kullanır. Buna bir kapı, çit, masa,
arabasının kapısının önünde durmak veya bir sandalyeye binmek (Şekil 91)
dahildir. Sandalyenin arkalığı vücudunu koruyan bir kalkan görevi
yaparken onun saldırgan ve egemen bir savaşçıya dönüşmesini
sağlayabilir.
Sandalye binicilerinin çoğu konuşulanlardan sıkıldıklarında başkalarının
veya grupların kontrolünü ellerine geçirmeye çalışan baskın kişiler
olup sandalyenin arkalığı da grubun diğer üyelerinden gelebilecek
´saldırılara´ karşı iyi bir koruma olanağı sağlar. Bu kişiler genellikle
sessiz tipler olup sandalyeye binme pozisyonuna fark edilmeden
geçebilirler.
Sandalye binicisini etkisiz hale getirmenin en kolay yolu arkasında
durmak veya oturarak onun kendini saldırılara maruz hissetmesine neden
olmak ve konumunu değiştirmeye ve daha az saldırgan olmaya zorlamaktır.
Grup içerisinde bu işe yarayan bir yöntemdir çünkü sandalye binicisinin
arkası açıkta kalır bu da onu konumunu değiştirmeye zorlar.
Peki ya döner bir sandalyeye binmiş biriyle teke tek karşılaşmayı nasıl
halledersiniz? Özellikle döner bir atlı karıncanın üzerindeyken onu
mantığa davet etmenin hiçbir anlamı olmadığından en iyi savunma sözel
olmayan saldırıdır. Konuşmaya ayakta durarak ve sandalye binicisine
yukarıdan bakarak devam edin ve kişisel alanına girin. Bu onu çok
rahatsız edecek ve belki de konum değiştirmeden kaçınmaya çalışırken
sandalyesinden geriye düşebilecektir.
Bir sandalye binicisi ziyaretinize gelecekse ve Saldırgan tavrı sizi
rahatsız ediyorsa en sevdiği pozisyonu almasını engellemek için onu
kolları olan sabit bir sandalyeye oturtmaya çalışın.
Şekil 91 Sandalye binicisi
Pamukçuk Toplayıcı
Birisi başkalarının görüş veya davranışlarını onaylamadığı ama kendi
görüşünü bildirmekten de çekindiğinde yaptığı sözel olmayan hareketler
açığa vurulmayan bir görüşten kaynaklanan hareketler olup bunlara yerine
koyma hareketleri denir. Kıyafetlerinin üzerinden hayali pamukçuklar
toplamak da bu hareketlerden biridir.
Pamukçuk toplayıcı genellikle bu önemsiz ve ilgisiz hareketi yaparken
bakışlarını diğer insanlardan kaçırır ve yere bakar. Bu onaylamamayı
gösteren en önemli işaretlerden birisi olup dinleyici sürekli olarak
kıyafetlerinden hayali pamukçukları topluyorsa sözel olarak her şeyle
fikir birliğinde olduğunu belirtse bile söylenenlerden hoşlanmadığı
rahatlıkla anlaşılabilir.
Bu durumda avuçlarınızı açarak ´Peki ne düşünüyorsun?” veya ´Bu konuda
bazı düşüncelerin olduğunu görüyorum. Bunları bana anlatır mısın?´
deyin. Kollarınız ayrı, avuçlarınız görünür şekilde arkanıza yaslanın ve
cevabı bekleyin. Karşınızdaki sizinle fikir birliğinde olduğunu söyler
ama pamukçuk toplamaya devam ederse gizli itirazını keşfetmek için daha
doğrudan bir yaklaşım gerekebilir.
Şekil 92 Pamukçuk toplayıcı
Baş Hareketleri
En yaygın olarak kullanılan iki tanesi onay için baş sallama ve
reddetmek için başı yana sallama olmak üzere temel baş hareketleri
tartışılmadan bu kitabın tam kabul edilmesi imkansızdır. Onay için başı
sallama hareketi çoğu kültürde ´Evet´ veya onay anlamına gelen olumlu
bir harekettir. Doğuştan sağır, dilsiz ve kör olan kişilerle yapılan
araştırmalarda bu kişilerin de onay amacıyla bu hareketi kullandıklarını
göstermiştir. Bu da bu hareketin doğuştan gelebileceği kuramına yol
açmıştır.
Genellikle ´Hayır´ anlamına gelen kafayı yana sallama hareketinin de
doğuştan geldiğini iddia edenler olduğu gibi bunun insanların ilk
öğrendikleri hareket olduğunu iddia edenler de vardır. Bunlara göre yeni
doğan bebek yeterince süt içtiğinde annesinin memesini reddetmek için
kafasını yana sağlar. Aynı şekilde karnı doyan küçük bir çocuk da
ebeveynlerinin kendisini kaşıkla yedirme girişimlerini reddetmek için
aynı kafa sallama hareketini kullanır.
Başkalarıyla ilişkilerinizde gizlenen bir itirazı keşfetmenin en kolay
yolu karşınızdaki sözleriyle sizinle aynı fikirde olduğunu söylerken
kafasını yana sallayıp sallamadığına bakmaktır. Örneğin ´Ne demek
istediğini anlıyorum´ veya ´Burada çalışmak gerçekten hoşuma gidiyor´
veya ´Noel´den sonra kesinlikle birlikte çalışalım´ derken bir yandan da
kafasını yana doğru sallayan birini ele alalım. Kulağa ne kadar
inandırıcı gelirse gelsin kafa sallama hareketi olumsuz bir tavrı
olduğunu ve söylediklerini ciddiye almayarak onu biraz daha
sorgulamanızın iyi bir fikir olacağını gösterir.
(Solda) Şekil 93 Nötr baş pozisyonu
(Ortada) Şekil 94 İlgilenmiş baş pozisyonu
(Sağda) Şekil 95 Onaylamayan pozisyon
Temel Baş Pozisyonları
Üç temel baş pozisyonu vardır. Birincisinde baş yukarıda olup (Şekil 93)
duydukları konusunda nötr bir tavra sahip birisinin pozisyonudur. Baş
genellikle hareketsiz olup ara sıra ufak eğilme hareketleri yapabilir.
Bu konumda eli yanağa götürme değerlendirme hareketleri sık kullanılır.
Kafa bir yana doğru eğildiğinde (Şekil 94) bu kişinin ilgilenmeye
başladığı anlamına gelir. Hayvanlar kadar insanların da bir şeyle
ilgilenmeye başladıklarında başlarını yana eğdiklerini ilk fark
edenlerden biri Charles Darwin´di. Bir satış sunuşu veya bir konuşma
yapıyorsanız dinleyicilerinizin bu hareketi yapıp yapmadıklarına bakın.
Başlarını yana eğip eli çeneye götürme değerlendirme hareketlerini
yaparak öne eğildiklerini görürseniz onlara ulaşabiliyorsunuz demektir.
Kadınlar bu baş hareketini çekici bir erkekle ilgilendiklerini göstermek
için kullanırlar. Birileri sizinle konuşurken onların size karşı sıcak
duygular beslemelerini sağlamanız için kafa yana eğik pozisyonu
kullanarak ara sıra başınızı öne eğmeniz yeterlidir.
Baş aşağıya eğikken tavrın olumsuz hatta yargılayıcı olduğunu gösterir
(Şekil 95). Eleştirel değerlendirme hareket gruplarında genellikle baş
aşağıya eğiktir ve karşınızdakinin başını kaldırmasını veya yana
eğmesini sağlayamazsanız bir iletişim sorunuyla karşı karşıya
kalabilirsiniz. Topluluk önünde konuşan birisi olarak sık sık tamamı
kafası aşağıya eğik ve kolları göğsünde kavuşturulmuş kişilerden oluşan
dinleyici gruplarıyla karşılaşabilirsiniz.
Profesyonel konuşmacılar ve eğitmenler genellikle konuşmalarına
başlamadan önce dinleyici katılımı gerektiren bir şeyler yaparlar. Bunun
amacı dinleyicilerin başlarını yukarıya kaldırmalarını ve katılmalarını
sağlamaktır. Konuşmacının hilesi başarılı olursa dinleyicilerin bir
sonraki baş pozisyonu yana eğik olacaktır.
Her İki El de Başın Arkasında
Bu hareket muhasebeci, avukat, satış müdürü, banka müdürü gibi
mesleklerden olan veya kendilerine güvenli veya bir konuda kendilerini
baskın ya da üstün hisseden kişilere özgü bir harekettir. O kişinin
düşüncelerini okuyabilsek büyük olasılıkla ´Tüm cevaplar bende´ ya da
´Bir gün belki benim kadar akıllı olursun´ veya hatta ´Her şey kontrolüm
altında´ gibi bir şey söylüyor olurdu. Bu hareketi aynı zamanda ´her
şeyi bilenler´ kullanır ve çoğu kişi bu hareketi sinir bozucu bulur.
Avukatlar meslektaşlarıylayken bu hareketi ne kadar bilgili olduklarının
bir göstergesi olarak sık sık kullanırlar.
Ayrıca kişinin o bölgenin sahibi olduğuna dair bir alan işareti olarak
da kullanılabilir. Şekil 96´daki adam aynı zamanda bacaklarını 4
şeklinde de kilitlemiş olup sadece kendini üstün hissetmekle kalmayıp
aynı zamanda tartışmak istediğini de göstermektedir.
Meydana geldiği duruma bağlı olarak bu hareketle başa çıkmanın birkaç
yolu vardır. Kişinin üstün tavrının nedenini öğrenmek istiyorsanız
avuçlarınız yukarı doğru olarak öne eğilin ve ´Bu konuda bilgili
olduğunu görüyorum. Yorumda bulunmak ister misin?´ deyin. Ardından
avuçlarınız hâlâ görünür şekilde olarak geriye yaslanın ve cevap
bekleyin. Başka bir yöntem de karşınızdakini konumunu değiştirmeye
zorlayarak tavrını değiştirmesini sağlamaktır.
Bunu yapmak için yetişemeyeceği bir yere bir şey koyup ´Bunu gördün mü?´
diyerek onu öne eğilmeye zorlayabilirsiniz. Bu hareketle baş etmenin
başka iyi bir yolu da taklit etmektir. Karşınızdakiyle aynı fikirde
olduğunuz göstermek istiyorsanız yapabileceğiniz en iyi şey
hareketlerini taklit etmektir.
Öte yandan eller başın arkasında hareketini yapan kişi sizi azarlıyorsa
hareketini taklit ederek onu sözel olmayan yollarla tedirgin etmiş
olursunuz. Örneğin, iki avukat birbirine karşı eşitlik ve anlayış
göstermek için bu hareketi yapabilirler (Şekil 97) ama okul müdürünün
odasında hareketi taklit eden haylaz öğrenci müdürü çıldırtabilir.
Bu hareketin kökeni çok açık olmasa da ellerin kişinin arkaya yaslanıp
rahatladığı hayali bir koltuk gibi kullanıldığı düşünülebilir. Bu
hareketle ilgili olarak yapılan araştırmalar bir sigorta şirketindeki
otuz satış müdüründen yirmi yedisinin bu hareketi pazarlamacıları veya
astlarının yanında düzenli olarak kullanırken üstlerinin yanında çok
ender kullandıklarını gösterdi. Üstlerinin yanında aynı müdürler edilgen
ve savunma hareket gruplarını kullanıyorlardı.
Şekil 96 ´Belki bir gün benim kadar akıllı olabilirsin.´
Şekil 97 ´Ben de senin kadar akıllıyım!´
Saldırganlık Hareketleri
Aşağıdaki durumlarda hangi hareket kullanılır: ebeveynleriyle tartışan
küçük çocuk, yarışın başlamasını bekleyen atlet ve dövüşten önce soyunma
odasında bekleyen boksör?
Bu durumların hepsinde de kişiyi saldırgan bir tavır belirtmek için
kullanılan en yaygın hareketlerden biri olan eller kalçada pozunda
görürüz. Bazı gözlemciler bu harekete ´hazır olma´ adını vermişlerdir.
Bu da bazı bağlamlarda doğru olsa da temel anlamı saldırganlıktır. Bu
duruşa ayrıca hedeflerini elde etmek üzere hazır durumdayken bu duruşu
kullananlardan hareketle ´iş bitirici´ duruşu da denmektedir. Her iki
durumda da kişi bir şey konusunda harekete geçmeye hazır olduğundan bu
gözlemler de doğru olsa da saldırgan, ileriye doğru bir hareket olarak
kalır. Erkekler bu hareketi yaygın olarak kadınların yanında saldırgan,
baskın bir erkek tavrı göstermek için yaparlar.
Kuşların da kavga veya flört durumunda daha iri görünmek için tüylerini
kabarttıklarına dikkat çekmek isterim. İnsanlar da ellerini kalçalarına
aynı amaçla, daha iri görünmek için koyarlar. Erkekler bunu bölgelerine
giren diğer erkeklere karşı bir meydan okuma olarak kullanırlar.
Kişinin tavrını doğru değerlendirebilmek için elleri kalçaya götürme
hareketinden hemen önceki durum ve hareketleri de dikkate almak gerekir.
Birkaç başka hareket de vardığınız sonucu destekleyebilir. Örneğin,
saldırgan poza geçildiğinde ceketin önü açık ve ceket kalçalara doğru
geriye itilmiş durumda mı yoksa önü ilikli mi? Ceketin önü kapalı olarak
hazır olma saldırgan bir kızgınlığı gösterirken ceketin önü açık ve
geriye itilmiş durumda (Şekil 98) kalp ve boğazım sözel olmayan bir
korkusuzlukla sergilemek anlamına geldiğinden doğrudan saldırgan bir
pozdur. Bu poz ayrıca ayakları yere düzgün bir aralıkla yerleştirerek
veya hareket grubuna sıkılmış yumrukları ekleyerek güçlendirilebilir.
Saldırgan-hazır olma hareket grupları profesyonel modeller tarafından
kıyafetlerinin modern, saldırgan, ileri düşünceli kadınlar için olduğu
izlenimini vermek için kullanılır. Bazen bu hareket sadece tek el
kalçada diğer else başka bir hareket yaparak görülebilir (Şekil 99).
Eleştirel değerlendirme hareketlerine de eller kalçada hareketiyle
birlikte sık sık rastlanır.
(Solda) Şekil 98 Eyleme hazır
(Ortada) Şekil 99 Kıyafetleri daha çekici göstermek için kullanılan ali
kalçaya koyma hareketi
(Sağda Şekil 100 Harekete hazır
Otururken Hazır Olmak
Bir görüşme veya pazarlık uzmanının tanımayı öğrenebileceği en değerli
hareketlerden biri otururken hazır olma hareketidir. Örneğin, satış
durumunda potansiyel alıcının satış sunuşunun sonunda bu poza geçmesi ve
görüşmenin o noktaya kadar başarılı geçmiş olması satıcının siparişi
alabileceği anlamına gelir. Sigorta satış elemanlarının potansiyel
alıcılarla yaptıkları görüşmelerin videodan tekrar izlenmesi çene okşama
hareketinin ardından (karar verme) ne zaman otururken hazır olma
hareketi gelse müşterinin poliçeyi satın aldığını gösterirdi. Tam aksine
satışın sonlarına doğru çene okşama hareketinin hemen ardından müşteri
hemen kollarını kavuşturduysa satış genellikle başarısız oldu.
Maalesef çoğu satış kursunda müşterinin beden pozisyonu ve
hareketlerinden bağımsız olarak her zaman sipariş istenmesi
öğretilmektedir. Bu gibi hazır olma hareketlerini öğrenmek sadece daha
fazla satış yapmayı sağlamakla kalmaz daha çok insanın satış mesleğini
sürdürmesini de sağlar. Otururken hazır olma hareketi aynı zamanda başka
bir şeye sizi dışarıya atmaya hazır olan kızgın birisi tarafından da
kullanılabilir. Bu hareketten önceki hareket grupları kişinin
niyetlerinin en doğru değerlendirilmesinin yapılmasını sağlar.
Başlangıç Pozisyonu
Bir konuşma veya görüşmeyi sona erdirme arzusunu gösteren hazır olma
hareketleri her iki el de dizlerin üzerinde olarak öne eğilme (Şekil
101) veya her iki elle de sandalyeyi kavrayarak öne eğilmedir (Sekil
102). Bir konuşma sırasında bu hareketlerden biriyle karşılaşmanız
durumunda öncülüğü ele alıp konuşmayı sizin bitirmeniz daha akıllıca
olabilir. Bu da psikolojik bir avantaj elde ederek kontrolü elinizde
tutmanızı sağlar.
(Solda) Şekil 101 Bir görüşme veya konuşmayı sona erdirmeye hazır olma:
eller dizlerde
(Sağda) Şekil 102 Yerlerinize, hazır: sandalyeyi kavrayarak öne eğilmiş
Cinsel Saldırganlık
Kemer veya ceplere sokulmuş başparmaklar cinsel olarak saldırgan bir
tavrı göstermek için kullanılan harekettir. Televizyondaki Western´lerde
halka en sevdikleri silahşorun erkekliğini (Şekil 103) göstermek için
kullanılan en yaygın hareketlerden biridir. Kollar hazır olma konumuna
geçer ve eller de jenital bölgeyi vurgulayarak ana gösterge görevini
yapar. Erkekler bu hareketi bölgelerini belirlemek veya diğer erkeklere
korkmadıklarını göstermek için kullanırlar. Kadınların yanında
kullanıldığında bu hareket ´Ben erkeğin, sana hükmedebilirim´ anlamına
gelir.
Büyümüş göz bebekleri ve ayaklardan birini dişiye çevirmeyle birlikte bu
hareket çoğu kadının kolayca tespit edebileceği bir harekettir.
İstemeden akıllarından geçeni kadınların anlamasına neden olan çoğu
erkek için sözel olmayan yollarla kendilerini ele vermelerini sağlayan
hareket bu harekettir. Bu hareket grubu her zaman erkeklere özgü olmuş
olsa da kadınların kot ve pantolon giymeleri onların da bu hareket
grubunu kullanmaya başlamalarını sağlamıştır (Şekil 104). Gene de
kadınlar bu hareketi sadece kot veya pantolon giyerken yapmaktadırlar.
Elbise veya benzeri kıyafetlerle cinsel olarak saldırgan kadın bir
başparmağını kemer veya cebine sokar (Şekil 104).
(Solda) Şekil 103 Kovboy duruşu
(Sağda) Şekil 104 Cinsel olarak saldırgan dişi
Erkek Erkeğe Saldırganlık
Şekil 105´te tipik eller kalçada ve başparmaklar kemerde hareketleriyle
birbirlerini ölçüp biçen iki erkek görülmektedir. Her ikisinin de belli
bir açıyla birbirlerinden uzağa dönük olması ve vücutlarının alt
kısımlarının gevşek olması nedeniyle bu iki erkeğin farkında olmadan
birbirlerini değerlendirmekte olduklarını ve saldırmalarının
beklenmeyeceği sonucuna varmak hatalı olmaz.
Konuşmaları havadan sudan veya dostça olabilir ama eller kalçada
hareketleri sona erip de eller açık hareketlere geçmeden tamamen rahat
bir ortam olamayacaktır. Bu iki adam ayakları yere sımsıkı basarak
doğrudan birbirlerine bakıyor olsalardı (Şekil 106) kavga çıkması pek
muhtemel olurdu.
(Solda) Şekil 105 Birbirini ölçüp biçme
(Sağda) Şekil 106 Bela Geliyor
Gözbebekleri
Tarih boyunca göz ve insan davranışı üzerindeki etkileriyle uğraştık
durduk. Hepimiz ´Gözleriyle onu parçaladı´, ´Kocaman bebek gözleri var´,
´Gözlerini kaçırıp duruyor´, ´Çok davetkâr gözleri var´, ´Gözünde öyle
bir pırıltı vardı´ ya da ´Bana en kötü bakışıyla baktı´ gibi ifadeler
kullanmışızdır. Bu gibi ifadeleri kullandığımızda farkında olmadan
kişinin gözbebeklerinin büyüklüğünden ve bakışla ilgili davranışlarından
bahsederiz. The Tell-Tale Eye adlı kitabında Hess, vücudun odak noktası
olduklarından ve gözbebekleri de bağımsız hareket ettiğinden gözlerin
tüm insan iletişim işaretleri arasında en açıklayıcı ve doğru bilgileri
verdiğini söylemiştir.
Belli ışık durumlarında, kişinin ruh hali ve tavrı olumludan olumsuza
veya olumsuzdan olumluya geçerken gözbebekleri küçülür veya büyür.
Heyecanlanan birisinin gözbebekleri normal büyüklüklerinin dört katına
çıkabilir. Tam tersine, kızgın, olumsuz bir ruh hali gözbebeklerinin
´minik boncuk gözler´ ya da ´yılan gözleri´ olarak bilinen şekilde
küçülmesine yol açar. Flört sırasında gözler oldukça fazla kullanılır,
kadınlar gözlerini vurgulamak için göz makyajı yaparlar. Bir kadın bir
erkeği severse ona bakarken gözbebeklerini büyütecek ve erkek de
farkında olmadan bu bilgiyi doğru yorumlayacaktır. Bu nedenle romantik
buluşmalar gözbebeklerinin büyümesine neden olan loş yerlerde
gerçekleşir.
Birbirlerinin gözlerine bakan genç aşıklar farkında olmadan
gözbebeklerinin büyüyüp büyümediğine bakmaktadırlar. Her biri diğerinin
gözbebeklerinin büyümesinden heyecanlanır. Araştır malar, kadın ve
erkekleri cinsel pozisyonlarda gösteren pornografik filmler erkeklere
gösterildiğinde gözbebeklerinin normal büyüklüklerinin üç katına kadar
çıkabildiğini göstermiştir. Aynı filmler kadınlara gösterildiğinde
gözbebeklerindeki büyüme erkeklerdekinden daha fazladır. Bu da
kadınların pornografiden erkeklere göre daha az etkilendikleri
iddiasıyla ilgili şüphelere neden olmaktadır.
(Solda) Şekil 107 Minik boncuk gözler
(Sağda) Şekil 108 Yatak odası gözleri
Bebekler ve çocukların gözbebekleri yetişkinlerinkinden daha büyüktür
yetişkinlerin yanındayken onlara olabildiğince çekici görünerek sürekli
olarak dikkatlerini çekme çabasıyla gözbebekleri sürekli olarak büyür.
Uzman kağıt oyuncularıyla yapılan deneylerde rakipleri koyu renk gözlük
taktığında oyuncuların daha az el kazandıkları görülmüştür. Örneğin, bir
poker oyununda rakibine dört as gelmesi durumunda uzman onun
gözbebeklerindeki hızlı büyümeyi bilinçli olmadan fark edecek ve bu elde
oyunu yükseltmemesi gerektiğini hissedecektir. Rakiplerin koyu gözlük
takması gözbebeği işaretlerini ortadan kaldırarak uzmanların daha az el
kazanmalarına neden oldu.
Gözbebeği takibi fiyat pazarlığı sırasında alıcıların gözbebeği
büyümesini izleyen eski Çinli mücevher tacirleri tarafından
kullanılırdı. Yüzyıllar önce, fahişeler gözbebeklerini büyüterek daha
arzulanır olabilmek için gözlerine dulavratotu losyonu damlatırlardı.
Merhum Aristotle Onassis´in düşüncelerinin gözlerinden okunmaması için
iş görüşmeleri sırasında koyu renk gözlük taktığı bilinirdi.
Eski bir söz ´Biriyle konuşurken gözlerinin içine bak´ der. Başkalarıyla
konuşurken veya pazarlık yaparken ´gözbebeklerine bakma´ egzersizi
yaparak gerçek duygularını gözbebeklerinden öğrenmeye çalışın.
İş Bakışı
İş tartışmaları yaparken karşınızdakinin alnında bir üçgen olduğunu
hayal edin. Bakışlarınızı bu bölgeye yönelterek ciddi bir ortam
yaratırsınız ve karşınızdaki sizin iş yapmak konusunda ciddi olduğunuzu
anlar. Bakışlarınızın karşınızdakinin göz seviyesinin altına düşmemesi
koşuluyla etkileşimi kontrol edebilirsiniz.
Şekil 109 İş bakışı
Sosyal Bakış
Bakış karşıdakinin göz seviyesinin altına düştüğünde sosyal bir ortam
oluşur. Birisine bakmayla ilgili deneyler sosyal bir karşılaşma
sırasında bakanın bakışlarının karşıdakinin yüzünde gözler ve ağız
arasındaki bir üçgene baktığını göstermiştir.
Şekil 110 Sosyal bakış
Yan Bakış
Yan bakış ilgi veya saldırganlık iletmekte kullanılır. Hafif kalkmış
kaşlar ve bir gülümsemeyle birlikteyse ilgi anlamına gelip flört işareti
olarak yaygın şekilde kullanılır. Aşağıya dönük kaşlar, çatık alın veya
aşağıya dönük ağız köşeleriyle birlikte şüpheli, saldırgan veya
eleştirel bir tavır anlamına gelir.
Mahrem Bakış
Bakış gözlere ve çenenin altından kişinin vücudunun diğer bölgelerine
doğrudur. Yakın karşılaşmalarda gözler ve göğüs ya da memeler arasındaki
üçgen, daha uzak karşılaşmalarda ise gözlerle apış arası arasındaki
üçgendir. Kadın ve erkekler bu bakışı birbirleriyle ilgilendiklerini
göstermek için kullanırlar ve ilgi karşılıklıysa aynı bakışlarla cevap
verilir.
Şekil 111 Mahrem bakış
Gözle Dışarıda Bırakma
Karşılaştığımız en sinir bozucu insanlardan bazıları konuşurken gözle
dışarıda bırakma hareketini kullananlardır. Bu hareket bilinçsizce
yapılır ve o kişinin sizden sıkılması veya artık ilgilenmemesi ya da
kendini sizden üstün görmesi nedeniyle sizi görmemeye çalışmasından
oluşur.
Konuşma sırasında altı ila sekiz göz kırpış olan normal hızdan farklı
olarak göz kapakları kapanarak bir saniye ve daha uzun süre kapalı
kalırlar ve bu arada da karşınızdaki sizi anlık olarak kafasından atar.
Bunun son hali gözleri kapalı bırakarak uykuya dalmaksa da birebir
karşılaşmalarda bu pek ender olur.
Birisi sizden üstün olduğunu düşünüyorsa gözle dışarıda bırakma
hareketini yaygın olarak ´burnunun üzerinden bakmak´ olarak bilinen
kafayı geriye atarak size uzun bir bakış atma hareketiyle birlikte
yapar. Konuşma sırasında bir gözle dışarıda bırakma hareketiyle
karşılaşırsanız bu kullandığınız yaklaşımın olumsuz bir tepkiye yol
açıyor olabileceği ve etkin bir iletişimi için yeni bir taktik gerektiği
anlamına gelir (Şekil 112).
Şekil 112 Herkesi dışarıda bırakma
Bakışları Denetleme
Birisine kitaplar, şemalar, grafikler vs. kullanarak görsel bir sunuş
yapıyorsanız bakışlarını nasıl denetleyeceğiniz önemli olabilir.
Araştırmalar beyne iletilen bilgilerin yüzde 87´sinin gözler, yüzde
9´unun kulaklar ve yüzde 4´ünün de diğer duyular aracılığıyla
iletildiğini göstermiştir. Örneğin, siz konuşurken karşınızdaki görsel
sunuşunuza bakıyorsa ve söylediklerinizi gördükleriyle doğrudan ilişkili
değilse mesajınızın sadece yüzde 9´unu özümseyecektir.
Mesajın görsel sunuşunuzla ilgili olması durumunda görsel sunuşa
bakıyorsa söylediklerinizin sadece yüzde 25-30´u ona ulaşacaktır.
Bakışlarım azami şekilde kontrol edebilmek için görsel sunuşu göstermek
için bir kalem veya işaret çubuğu kullanın ve aynı zamanda gördüklerini
sözlü olarak ifade edin (Şekil 113).
Ardından kalemi görsel sunuştan kaldırarak onun ve sizin gözlerinizin
arasında tutun (Şekil 114). Bu hareket mıknatıs varmışçasına başını
yukarıya kaldırmasını sağlayacak ve böylece söylediklerinizi görecek ve
duyacaktır. Konuşurken diğer elinizin avcunuzun görünür olduğundan emin
olun.
Dişi Flört Hareketleri
Kadınlar da erkekler gibi saça dokunma, giysileri düzeltine, bir veya
iki ellerini birden kalçalarına koyma, ayak ve vücudun erkeğe çevrilmesi
daha uzun mahrem bakışlar ve artan göz teması gibi aynı temel hazırlık
hareketlerini kullanırlar. Ayrıca erkek saldırganlık hareketi olmasına
rağmen bir dişi inceliğiyle kullanılan ve sadece tek başparmağın kemere
sokulduğu veya bir çanta veya cepten dışarı çıktığı başparmaklar kemerde
hareketini yaparlar.
(Solda) Şekil 119 Sigara satmakta kullanılan flört hareket grubu (Sağda)
Şekil 120 Kadın hazırlık hareketleri
Heyecan dolu bir ilgi kadınlarda da gözbebeklerinin büyümesine ve
yanakların kızarmasına yol açar. Bunun ardından diğer dişi flört
sinyalleri gelir.
Saç Atma
Baş hafifçe savrularak saçlar omuzlardan geriye veya yüzden uzağa
atılır. Kısa saçlı kadınların bile bu hareketi yaptıkları görülebilir.
Bilek Gösterme
İlgilenen bir dişi potansiyel erkek eşine bileklerinin iç tarafındaki
düzgün yumuşak teni gösterecektir. Bilek bölgesi uzun zamandır vücudun
en erotik yerlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Konuşurken avuçlar
da erkeğe gösterilir. Sigara içen kadınlar bu tahrik edici bilek / avuç
göstermeyi sigara içerken çok kolay yaparlar. Bilek gösterme ve saç
atma hareketleri dişi bir görünüme sahip olmak isteyen eşcinsel erkekler
tarafından da taklit edilir.
Bacak Açma
Bacaklar erkek orada olmasaydı açılacaklarından daha fazla açılırlar. Bu
hareket kadın oturur pozisyonda da olsa ayakta da olsa ve sürekli
olarak bacaklarını çapraz ve bitişik tutan cinsel olarak savunmaya
geçmiş kadınla tezat oluşturur.
Kalça Yuvarlama
Pelvik bölgeyi vurgulayacak şekilde yürürken kalçaların rolü önem
kazanır. Aşağıda verilen daha rafine dişi flört hareketlerinden bazıları
yüzyıllardır mal ve hizmetleri satmak için yapılan reklamlarda
kullanılmaktadır.
Yan Bakış
Göz kapaklan kısmen düşük olarak kadın erkeğin bakışına erkek fark edene
kadar karşılık verir ardından hemen bakışlarını kaçırır. Bu tahrik
edici bir gözetlenme ve gözetleme hissi uyandırır ve çoğu normal erkeği
ateşlendirmek için yeterlidir.
Ağız Hafif Aralık, Islak Dudaklar
Bu hareket dişi jenital bölgesini simgelemek amacını güttüğünden Dr.
Desmond Morris bunu ´kendi kendini taklit´ olarak tanımlar. Dudaklar
yalanarak veya kozmetiklerle ıslak gösterilir. Her iki durumda da
kadının cinsel bir davette bulunduğu izlenimini uyandırır.
Ruj
Bir kadın cinsel olarak uyarıldığında dudakları, memeleri ve cinsel
organları kanla dolarak daha büyük ve daha kırmızı olurlar. Ruj da
binlerce yıldır kullanılan ve cinsel olarak uyarılmış dişinin kızarmış
cinsel organını taklit etmeyi amaçlayan bir tekniktir.
Silindir Şeklinde Bir Nesnenin Ellenmesi
Sigara, şarap kadehinin ayağı, parmak veya herhangi uzun ince bir
nesnenin ellenmesi ne düşünüldüğünün bilinçaltı bir göstergesi olabilir.
Kalkık Omuz Üzerinden Yana Bakma
Bu da yuvarlanmış kadın göğüslerinin taklit edilmesidir. Şekil 119´da da
büyümüş göz bebekleri, saç atma, bilek gösterme, yan bakış, isleyerek
uzun uzun bakma, ıslak dudaklar, yukarıda tutulan baş ve silindir
şeklinde bir nesneyi elleme gibi hareketleri kullanarak belli bir sigara
markası için arzu uyandırmaya çalışmaktadır.
Kadınlarda Bacak Atma Hareketleri
Erkekler genellikle bacakları açık ve saldırgan bir şekilde apış
aralarını sergileyerek otururlarken kadınlar bacak bacak üstüne atmayı
hassas jenital bölgeleri için bir koruma olarak kullanırlar. Kadınlar
flört ettiklerini göstermek için üç temel pozisyonu kullanırlar.
(Solda) Şekil 121 Dizle gösterme (Ortada) Şekil 122 Ayakkabı yeterli
ipucu sağlar (Sağda) Şekil 123 Bacak dolama
Dizle göstermede (Şekil 121) bir bacak öbürünün altına toplanırken
ilginç bulduğu kişiyi gösterir. Bu çok rahat bir pozisyon olup
konuşmanın resmiyetini ortadan kaldırır ve uylukları sergiler.
Ayakkabıyla oynama (Şekil 122) da rahat bir tavrı gösterir ve bazı
erkekleri çıldırtabilen bir şekilde ayağın ayakkabıya sokup çıkarılması
gibi baştan çıkartıcı bir etkiye sahiptir.
Çoğu erkek bacak dolamanın (Şekil 123) bir kadının yapabileceği en
çekici oturuş pozisyonu olduğunu düşünür. Bu. kadınların dikkat çekmek
için bilinçli olarak kullandıkları bir harekettir. Dr Sheflen bir
bacağın diğerine daha önce de belirtildiği gibi kişi cinsel performansa
hazır olduğunda vücutta görülen durumlardan biri olan yüksek kas tonu
görünümü vermek üzere bastırılır.
Kadınlar tarafından kullanılan diğer işaretler arasında bacakların
erkeğin karşısında yavaşça kavuşturulup ayrılması ve dokunulma arzusunu
gösterircesine eliyle uyluklarını hafifçe okşamak sayılabilir Genellikle
buna alçak sesle konuşmak eşlik eder.
Sigara İçme Hareketleri
Sigara içme içerdeki bir karmaşa ya da çelişkinin dışarıya vurulması
olup nikotin bağımlılığıyla çok az ilişkisi vardır. Giiııiimüziin yüksek
stres içeren toplumunda insanların sosyal ve isle ilgili
karşılaşmalardan biriken gerilimleri rahatlatmak için kullandıkları
yerine koyma hareketlerinden biridir. Örneğin, çoğu kişi dişini
çektirmek için diş hekimine gittiğinde bekleme odasında bir iç gerilim
yaşar. Sigara tiryakisi olan birisi sigara içerek endişelerini gizlerken
sigara içmeyenler süslenmek, tırnak yemek, parmak ve ayak takırdatmak,
kol düğmesi düzeltmek, yüzüklerini takıp çıkarmak, kravatlarıyla oynamak
ve rahatlamaya ihtiyaçları olduğunu görmemizi sağlayan sayısız başka
hareketler yaparlar.
Sigara içme hareketleri kişinin tavrıyla ilgili olarak bize önemli
ipuçları veren tahmin edilebilir ve ayinsel bir şekilde yapıldıklarından
birisinin tavrını değerlendirmek konusunda önemli bir rol
oynayabilirler.
Pipo Tiryakileri
Pipo tiryakileri pipolarıyla bir temizleme, yakma, boşaltma, doldurma,
sıkıştırma ve üfleme ayini yaparlar ve bu da baskı altında olduklarında
rahatlamaları için iyi bir yöntemdir. Satış araştırmaları pipo
tiryakilerinin satın alma kararını sigara tiryakileri veya sigara
içmeyenlere göre daha geç verdiklerini ve pipo ayininin genellikle satış
görüşmesinin gerilimli anlarında yapıldığını göstermiştir. Görünüşe
göre pipo tiryakileri karar verme anını geciktirmeyi seven ve bunu da
bir şeyleri engellemeden ve sosyal olarak kabul edilebilir bir şekilde
yapmayı beceren kişilerdir. Bir pipo tiryakisinin çabuk karar vermesini
istiyorsanız görüşmeden önce piposunu saklayın.
Sigara Tiryakileri
Pipo içmek gibi sigara içmek de iç gerilimin yerine konan bir eylem olup
kişiye oyalanması için zaman verir. Ama sigara tiryakisi pipo
tiryakisinden daha hızlı bir şekilde karar verir. Aslında pipo tiryakisi
karar verirken sigarasın sağladığı zamandan daha fazla oyalanmak
isteyen bir sigara tiryakisidir. Sigara ayini vurma, bükme, atına,
sallama ve kişinin normal olandan daha fazla gerilim altında
olabileceğini gösteren daha başka hareketler içerir.
Özel bir işaret kişinin durum veya olaylara karşı tavrının olumlu mu
olumsuz mu olduğunu gösterir: dışarıya üflenen dumanın yönünün yukarı mı
aşağıya mı doğru olduğu. Olumlu duygulara sahip olan, kendini üstün
hisseden veya kendine güvenen kişi çoğunlukla dumanı yukarıya doğru
üfleyecektir. Bunun tersine, olumsuz, kapalı veya şüpheli bir ruh hali
içerisinde olan kişi de dumanı çoğunlukla aşağıya doğru üfleyecektir.
Aşağıya doğru ve ağzın köşesinden liflemek daha olumsuz veya kapalı bir
tavra işaret eder. Bu arada, sigara içen kişinin dumanı başkalarını
rahatsız etmemek için belli bir yöne doğru liflemediği varsayılmaktadır.
Bu durumda dumanı hangi yöne üflediğinin hiçbir anlamı yoktur.
Filmlerde bir motosikletli grubunun ya da çetenin lideri genellikle
sigara içerken başını sertçe geriye atan ve çetenin geriye kalanına
üstünlüğünü göstermek için dumanı kontrollü bir şekilde tavana doğru
üfleyen sert, saldırgan biri olarak gösterilir. Tam aksine, Humphrey
Bogart genellikle hapisten kaçına veya başka suçlarla ilgili planlar
yaparken sigarasını elinde ters tutan ve dumanı ağzının köşesinden aşağı
doğru üfleyen bir gangster ya da suçlu olarak çizilmiştir.
Ayrıca, kişinin ne kadar olumlu bir tavra sahip olduğuyla dumanı üfleme
hızı arasında da bir ilişki varmış gibi görünmektedir. Duman yukarı
doğru ne kadar hızlı bir şekilde üflenirse kişi kendini o kadar üstün
veya güvenli hissediyor demekken aşağı doğru ne kadar hızla üflerse
tavrı da o kadar olumsuz demektir.
(Solda) Şekil 125 Duman yukarıya: kendine güvenen, üstün olumlu
(Sağda) Şekil 126 Duman aşağıya: olumsuz, kapalı, şüpheli
Sigara içen bir kağıt oyuncusuna iyi bir el gelirse dumanını büyük
olasılıkla yukarı Liflerken kötü bir el durumunda aşağı üfler. Bazı
kağıt oyuncuları kağıt oynarken ´poker suratı´ takınarak kendilerini ele
verecek hiçbir vücut işaretinde bulunmamaya çalışırken diğerleri de rol
keserek diğer oyuncuları kandırmak için sahte vücut dili kullanmayı
tercih ederler.
Örneğin, bir poker oyuncusuna dört as gelmiş olsa ve diğer oyunculara
blöf yapmak istese kartları ters olarak hırsla yere atarak, küfredecek
ya da kollarını kavuşturarak elinin kötü olduğuna dair sözel olmayan bir
gösteri yapacaktır. Ama ardından sessizce arkaya yaslanır, sigarasından
bir nefes çeker ve dumanı yukarıya doğru üfler!
Sigara içmeyle ilgili hareketlerin satış sırasında gözlenmesi sigara
içen birisinden satın alması istendiğinde olumlu bir karara varanların
dumanlarını yukarı doğru üflediklerini oysa satın almamaya karar
verenlerin dumanlarını aşağıya doğru üflediklerini göstermiştir. Satışın
sonuna doğru dumanın aşağıya üflendiğini gören uyanık bir satıcı ürünün
alıcıya getireceği avantajları hızla tekrarlayarak müşteriye kararını
gözden geçirmesi için zaman tanıyabilir.
Dumanın burun deliklerinden üflenmesi üstün, kendine güvenen bir bireye
işaret eder. Duman burun deliklerinin fiziksel yerleşimi nedeniyle
aşağıya doğru üflenirse de kişi genellikle ´burnunun üstünden bakma´
hareketiyle kafasını geriye atar. Dumanı burnundan liflerken kafası
aşağıdaysa bu o kişinin sinirli olduğu ve kızgın bir boğa gibi görünmeye
çalıştığı anlamına gelir.
Puro Tiryakileri
Purolar pahalılıkları ve büyüklükleri nedeniyle her zaman bir üstünlük
işareti olarak kullanılmışlardır. Büyük patron, çete reisi ve yüksek
statülü konumlardaki kişiler genellikle puro içerler. Purolar ayrıca bir
bebeğin doğumu, evlenme, bir iş anlaşması veya piyango kazanmak gibi
zafer ve başarı durumlarını kutlamakta da kullanılırlar. Puro içenlerin
dışarıya üflediği dumanın çoğunun yukarıya doğru olması şaşırtıcı
değildir.
Sigara İçmeyle İlgili Genel İşaretler
Puro veya sigara ucunun sürekli olarak kül tablasına vurulması bir iç
çelişkinin söz konusu olduğunu ve sigara içeni rahatlatmanız
gerekebileceğini gösterir. Aşağıda bahsedeceğimiz de ilginç bir sigara
olgusudur. Çoğu tiryaki sigaralarını kül tablasında söndürmenden önce
belli bir noktaya kadar içerler. Tiryaki bir sigara yakar ve aniden
normalde söndüreceğinden daha erken söndürürse konuşmayı bitirmeye karar
verdiğini gösterir. Bu sonlandırma işareti için tetikte olursanız
kontrolü elinize alabilir veya sanki sizin fikrinizmişçesine konuşmayı
bitirebilirsiniz.
Gözlük Hareketleri
Neredeyse insanlar tarafından kullanılan tüm yapay yardımcılar
kullanıcısına pek çok açıklayıcı hareket yapma fırsatı tanır ve
gözlükler de kesinlikle buna istisna değillerdir. En yaygın
hareketlerden biri çerçevenin saplarından birini ağza götürmektir (Şekil
127).
Desmond Morris nesneleri dudaklara veya ağza götürmenin kişinin bebekken
annesinin göğsünde hissettiği güvenlik duygusunu anlık olarak yeniden
yaşamaya çalışması olduğunu söyler. Yani gözlükleri ağza götürme bir
güven ve rahatlama hareketidir. Sigara tiryakileri sigaralarını aynı
amaçla kullanırlarken çocuklar da parmak emerler.
Oyalama
Pipo içmek gibi gözlükleri ağza götürmek de bir kararı bekletmek veya
geciktirmek için kullanılabilir. Görüşmeler sırasında bu hareketin
genellikle tartışmanın sonunda kişiden karar vermesi istendiğinde ortaya
çıktığı görülmüştür. Sürekli olarak gözlükleri çıkarıp camlarını
temizlemek de gözlük takanların karar verirken zaman kazanmak için
uyguladıkları başka bir yöntemdir. Birisinden karar vermesi istendikten
sonra bu hareketle karşılaşılırsa genellikle sessizlik en iyi taktiktir.
Bu oyalama hareketinin ardından gelen hareketler kişinin niyetini
göstererek uyanık görüşmecinin buna göre tepki verebilmesini sağlarlar.
Örneğin kişi gözlüklerini geri takarsa bu duruma bir daha ´bakmak´
istediğini gösterir. Öte yandan gözlükleri katlar ve kaldırırsa bu
konuşmayı bitirmek istediğini gösterir.
(Solda) Şekil 127 Vakit kazanmaya çalışmak
(Sağda) Şekil 128 Saldırgan
Gözlüklerin Üzerinden Bakmak
1920´ler ve 1930´larda yapılan filmlerdeki aktörler İngiltere´deki bir
devlet okulunda öğretmen gibi eleştirel ve yargıcı bir kişiyi
canlandırmak için bu bakma hareketini kullanırlardı. Genellikle yakın
gözlüğü takan birisi karşıdakine bakmak için gözlüğünü çıkarmaktansa
üzerinden bakmayı tercih eder. Karşıdaki kim olursa olsun kendini
yargılanıyor veya inceleniyor gibi hisseder. Dinleyici kaçınılmaz olarak
bu bakışa karşılık kol ve bacaklarını kavuşturup olumsuz bir tavır
takınacağından gözlüklerin üzerinden bakmak bedeli yüksek bir hata
olabilir.
Gözlük takanlar konuşurken gözlüklerini çıkarmalı ve dinlerken geri
takmalıdırlar. Bu sadece karşıdakinin rahatlamasına neden olmakla kalmaz
aynı zamanda gözlük takanın konuşmanın kontrolünü ele almasını da
sağlar. Dinleyici gözlükler olmadığında konuşmayı kesmemesi gerektiğini
ve takıldığında da konuşmaya başlaması gerektiğini çabucak öğrenir.
El, Kol ve Avuçlar
Açıklık ve Dürüstlük
Tarih boyunca açık avuç gerçek, dürüstlük, sadakat ve teslimiyetle
bağdaştırılmıştır. Pek çok yemin el kalbin üzerindeyken edilirken
mahkemelerde tanıklık ederken avuç havada tutulur. İncil sol elde
tutulurken sağ avuç da mahkeme üyelerinin görebileceği şekilde yukarıda
tutulur.
Gündelik karşılaşmalarda insanlar iki temel avuç konumunu kullanırlar.
Birincisinde avuç yukarı dönüktür ve yiyecek veya para dilenen
dilencinin tipik hareketidir. İkinci harekette ise avuç sanki bir şeyi
tutuyor veya kısıtlıyormuşçasına aşağıya dönüktür.
Birinin açık ve dürüst olup olmadığını anlamanın en anlamlı yollarından
biri avuç hareketlerine bakmaktır. Nasıl bir köpek teslimiyet veya
yenilgiyi belirtmek için boynunu gösterirse insan denen hayvan da aynı
tavır veya duyguyu belirtmek için avuçlarını kullanır. Örneğin, insanlar
tamamen açık veya dürüst olmak istediklerinde her iki avuçlarını da
karşılarındaki insana açık tutarak “Sana karşı tamamen dürüst olacağım”
gibi bir şeyler söylerler (Şekil 16).
Birisi açılmaya veya gerçeği söylemeye başladığında avuçlarının tamamını
veya bir kısmını karşısındakine açmaya başlar. Vücut dilinin çoğu
öğeleri gibi bu da tamamen bilinçsiz olarak yapılan ve sizde
karşıdakinin doğruyu söylediği hissini uyandıran bir harekettir.
Bir çocuk yalan söylediğinde veya bir şeyi gizlediğinde avuçlarını
arkasına saklar. Benzer şekilde arkadaşlarıyla dışarıda bir gece
geçirdikten sonra nerede olduğunu söylemek istemeyen bir erkek de nerede
olduğunu açıklamaya çalışırken avuçlarını ya ceplerine saklayacak ya da
kollarını kavuşturacaktır. Böylece gizlediği avuçlarından karısı
doğruyu söylemediği hissine kapılacaktır.
Pazarlamacılara, müşteri satılan malı neden alamayacağını anlatırken
onun avuçlarına bakmaları öğretilir. Gerçek nedenler sadece avuçlar
açıktayken söylenir.
Şekil 16 Sana karşı tamamen dürüst olacağım.
Ağız Koruyucu
Ağız koruyucu bir çocuğununki kadar kolay anlaşılır olan çok az yetişkin
hareketinden biridir.Beyin bilinçaltından söylenen yalan dolu sözleri
bastırmaya çalışırken el ağzı örter ve başparmak da yanağa bastırılır.
Bazen bu hareket ağzın üzerine getirilen birkaç parmak veya hatta kapalı
bir yumruktan ibaret olabilir ama anlamı aynı kalır. Ağzı koruma
hareketinin bu bölümde daha sonra bahsedilecek olan değerlendirme
hareketleriyle karıştırılmaması gerekir.
Şekil 54 Ağız Koruyucu
Çoğu kimse sahte bir öksürükle ağzı koruma hareketini saklamaya
çalışırlar. Gangster veya suçlu rolünü oynadığı durumlarda rahmetli
Huınphrey Bogart da diğer gangsterlerle yapacakları işi tartışırken veya
polis tarafından sorguya çekilirken dürüst olmadığını sözel olmayan
şekillerde göstermek için bu hareketi kullanırdı.
Konuşan kişi bu hareketi kullanıyorsa bu yalan söylediği anlamına
gelmektedir. Ancak bu hareketi siz konuşuyorken yapıyorsa bu da sizin
yalan söylediğinizi düşündüğü anlamına gelir! Kalabalık önünde konuşma
yapan birisinin başına gelebilecek en rahatsız edici şeylerden biri
konuşması sırasında dinleyicilerinin bu hareketi yapmasıdır.
Küçük bir dinleyici topluluğu veya samimi bir ortam olması durumunda
sunuş veya konuşmayı keserek ´Söylediklerim konusunda yorumları olan var
mı?´ diye sormak akıllıcı olur. Bu da dinleyicilerin itirazlarının
açığa çıkarılarak size kendinizi temize çıkarma ve sorulara cevap verme
şansı verir.
Avuç Gücü
En az fark edilen ama en güçlü sözel olmayan işaretlerden bir tanesini
avcumuzla yaparız. Doğru kullanıldığında avuç gücü kullanıcıya bir
otorite ve diğerlerinin üzerinde sessiz bir iktidar sağlar.
Üç tane temel avuçla kumanda hareketi vardır: avuç yukarıya bakıyor,
avuç aşağıya bakıyor ve avuç kapalı parmak ilerde konumu. Üç konumun
farklarını şu örnekle gösterebiliriz: birisinden bir kutuyu kaldırıp
aynı odadaki başka bir yere taşımasını istediğinizi varsayalım. Aynı ses
tonu, aynı sözcükler ve aynı yüz ifadesini kullandığınızı ama sadece
avuç konumunuzu değiştirdiğinizi varsayalım.
Avcım yukarı bakması sokaktaki dilencinin dilenme hareketini andıran
şekilde edilgin ve tehdit etmeyen bir harekettir. Kutuyu taşıması
istenen kişi bu isteğin baskısını hissetmeyecek ve normal ast/üst
ilişkisinde bu talebin kendisini tehdit ettiğini düşünmeyecektir.
Avuç aşağı doğru çevrildiğinde anında daha otoriter olursunuz. İstekte
bulunduğunuz kişi kutuyu kaldırması için bir emir verdiğiniz hissine
kapılır ve onunla ilişkinize bağlı olarak size tepki duyabilir. Örneğin,
istekte bulunduğunuz kişi sizinle eşit statüde bulunan bir iş
arkadaşınızsa avcunıız aşağıya bakarak yaptığınız isteği reddedebilir ve
isteğinizi avcumuz yukarı bakarak belirttiğinizde gerçekleştirmesi daha
olasıdır. İstekte bulunduğunuz kişi astınızsa kullanmak için yeterli
otoriteye sahip olduğunuzdan avcun aşağı baktığı hareketiniz kabul
edilebilir.
Şekil 19´da avuç yumruk şeklinde kapalıdır ve ileriye uzatılan parmak
konuşanın dinleyicisini figüratif olarak dövdüğü sembolik bir copa
dönüşür. İleriye uzatılan parmak özellikle konuşma temposuna göre
hareket ettirildiğinde bir konuşmacının konuşurken kullanabileceği en
rahatsız edici hareketlerden biridir. Parmağınızı ileriye uzatma
alışkanlığınız varsa avcun yukarı ve aşağı baktığı konumları deneyin.
Daha rahat bir yaklaşım oluşturduğunuzu ve insanlar üzerinde daha olumlu
bir etkiniz olduğunu göreceksiniz.
Şekil 19 Saldırgan avuç konumu
Başparmağı Parmağa Sürtme
Başparmağın parmak uçlarına veya işaret parmağına sürtülmesi genellikle
bir para bekleme hareketi olarak kullanılır. Genellikle başparmaklarını
parmaklarına sürterek müşterilerine ´Size %40 indirim öneriyorum´ diyen
satıcılar veya başparmağını işaret parmağına sürterek arkadaşına ´Bana
on milyon borç ver´ diyen birisi tarafından kullanılır. Bu hareketin
profesyonel birisi tarafından müşterileriyle ilişki sırasında
kullanılmaması gerektiği açıktır.
Boyun Kaşıma
Bu durumda yazı yazarken kullanılan elin işaret parmağı kulak memesinin
altını veya boynun yan tarafını kaşır. Bu hareketle ilgili gözlemlerimiz
ilginç bir durumu ortaya koymuştur: kaşıma işlemi yaklaşık beş kez
yapılır. Kaşıma sayısının beşten az veya fazla olduğu çok ender görülür.
Bu hareket bir tür şüphe veya emin olmama işareti olup ´Sana
katıldığımdan emin değilim´ diyen kişiye özgü olan bir harekettir. Sözel
dille çeliştiğinde, örneğin kişi bu hareketi yaparken ´Kendini nasıl
hissettiğini anlıyorum´ diyorsa özellikle dikkat çeker.
(Solda) Şekil 58 Ense Kaşıma
(Sağda) Şekil 59 Yaka Çekiştirme
Burna Dokunma
Özünde burna dokunma ağız koruma hareketinin daha sofistike ve daha
belirsiz şekilde yapılmış bir halidir. Parmağın burnun altının hafifçe
birkaç kere sürtülmesinden oluşabileceği gibi hızlı ve neredeyse fark
edilemeyecek tek bir dokunuştan da oluşabilir.
Şekil 55 Burna dokunma
Burna dokunma hareketinin kaynağıyla ilgili bir açıklama olumsuz düşünce
akla gelince bilinçaltının ele ağzı kapatma talimatını verdiği ama son
anda belli etmemek için elin yüzden uzaklaşmaya çalışarak sonuçta çabuk
bir burna dokunma hareketine dönüştüğü yolundadır.
Başka bir açıklama ise yalan söylemenin burundaki hassas sinir uçlarının
kaşınmasına yol açtığı ve sürtme hareketinin de bu hissin önüne geçmek
için yapıldığıdır. ´Peki ya sadece adamın burnu kaşınıyorsa?´ diye sık
sık sorulur. İnsanlardaki burun kaşınması genellikle burna dokunma
hareketinin hafif dokunuşlarından çok farklı bari/ bir sürtme veya
kaşıma hareketiyle geçer. Ağzı koruma hareketi gibi hem yalan söyleyen
konuşmacı hem de karşıdakinin yalan söylediğini düşünen dinleyici
tarafından kullanılabilir.
