Kişilik Nedir?

Günümüze kadar hakkında birçok fikir üretilen ve kuram oluşturulan
�işilik�kavramının değişik yönleriyle birçok tanımı
yapılmıştır.Bunlardan bazıları şunlardır:
● kişilik doğuştan gelen biyolojik özelliklerle,çevreden
gelen sosyal etmenlerin birbiri üzerine yaptıkları etkilerin meydana
getirdiği ahenkli bir bütündür.Demekki kişilik hem kalıtsal
özelliklerin,hem de çevrenin bir ürünüdür.
● Kişilik,kişide yapıların,davranış biçimlerinin,düşünüş
özelliklerinin,ilgi ve eğilimlerin,yetenek,kabiliyet
veyönelişlerin,ruhsal durumların karakteristik bir bütünleşmesidir.
● Kişilik,bir insanı nesnel veya özel yanlarıyla
diğerlerinden farklı kılan duygu,düşünce ve davranış özelliklerinin
tümüdür.
Bu tanımlara göre kişilik dediğimiz şey,kişinin
bütün bedensel
özelliklerinin,içgüdülerinin,dürtülerinin,eğilimlerinin,kazanılmış
deneyimlerinin bir bütünüdür.Deneyimden kastedilen,insanın
yaşantısıdır.Bu yaşantı süresince kişiliğimizde mutlaka küçük veya büyük
bazı değişiklikler olmuştur.Kişiliğimiz bir yerde durmaz,değişiklikler
hayat boyu devem eder.Beden yapısının gelişmesi gibi kişilik de uzun
yıllar boyu değişir.Ancak bu,sezilmesi çok zor olan,yavaş bir oluşumdur.
Kişiliğin geçirdiği değişiklikler hayat boyu
devam eder ama bu değişimlerin hızı belli bir dönemden sonra oldukça
düşer.Yani kişiliğin oturduğu yaştan sonra meydana gelen değişiklikler
ufak tefek değişikliklerdir.
Bugünkü kişiliğimiz,çocukluğumuzdan beri
karşılaştığımız herşeyin bir sonucudur.İnsanlarla
ilişkilerimiz,başımızdan geçen tüm tecrübeler şimdiki kişiliğimizi
yaratmakta rol almışlardır.Hiçbir zaman şu an bulunduğumuz
yerde,olduğumuz gibi kalmayız.Çünkü hiçbir günümüz aynı geçmez.Farklı
çevrelere,farklı ortamlara girer,farklı kişi ve durumlarla
karşılaşırız.Böyle oluca birçok etki altında kalırız ve bu etkiler de
kişiliğimizin değişim geçirmesine yatabilir.kişiliğimiz herşeyi
tamamlanmış,değişmez birşey değildir.
İnsanlar gençlik yıllarında yeni düşüncelere ve
yeni şeyler denemeye yatkındırlar,ellerinden gelen herşeyi yapmaya
isteklidirler.Yaşlandıkça heyecanları ve davranışları esnekliğini
kaybeder,belirli alışkanlıklar yerleşir.Buna rağmen kişilik hala
değişebilirliğini korur.
İnsan büyüdükçe ufku genişler ve çevresindeki
insan ve eşyalar,insanların nitelikleri,temas halinde bulunduğu
herkes,ailesi,akrabaları,arkadaşları,çalışmaları,iş hayatı,karşılaştığı
problemler,başından geçen olaylar onda etki bırakır.Bu durumda bazı
şeylerin değişmesi gerekebilir.Değişen de kişiliğin bazı yönleridir.
İnsanın beden durumu da kişiliğin gelişmesine ve
değişmesine etki yapabilir.Örneğin ergenliğe girmeden önce olumlu bir
kişilik yapısı sergileyen bir çocuğun,ergenlik döneminde arkadaşlarından
daha çabuk veya geç büyümesi onun gözüne batar.Bunun kendini sevimsiz
yaptığını zanneder,sonuçta aşağılık duygusuna kapılır.Bu da kişilik
açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Kişilik,bireyin yapısı ve deneyimleri sonucu
oluşur.Kişilik bir yapısal temelin veya çekirdeğin çerçevesinde
deneyimlerin kurulmasıyla gelişir.her birey kendine özgü kişilik yapısı
çerçevesinde,yaşam deneyimlerini gerçekleştirir.Kazanılan deneyimler hem
kişiliğin oluşmasında,hem de bazı etkenler karşısında değişmesine
olanak sağlar.
Bireyin ortak ve benzersiz deneyimleri,kalıtımla
edinilmiş potansiyelle etkileşimde bulunarak kişiliği
şekillendirir.Deneyimlerini tüm yaşamında karşılaştığı herşeyden
kazanır.Yani kişilik, onun tüm yaşantısının etkilerine dayanır
Allport,kişilk konusunda şunları
söyler;kişilik,bireyle doğmaz ancak onun doğumuyla başlar.Süt
çocuklarında,ilk özel uyumlarda izlenen kendiliğinden etkinlikler ve
heyecansal belirtilerdeki ayrıcalıklar kalıtımsaldır.Bebekte dördüncü
aydan önce olgunlaşma ve öğrenmeyle edinilen davranışlar yoktur.Altıncı
aydan sonra fizik çevreye ve kişilere gösterdiği tepkilerde
farklılaşmalar görülür.Yaşamın ilk evrelerinde elde edilen farklılaşmış
davranışlar devam etme eğilimi gösterirler.Bundan sonra da ortama,duruma
ve kişilere bağlı olarak yine farklılıklar gösterebilirler.
Bir insanın
duygu,düşünce,yetenek,ilgi,tutum,davranış ve eylemleri kişiliğini
oluşturan başlıca öğeler arasındadır.Kişiliğin bütünlüğü içinde her
insanın öteki insanlardan farklı olmasını sağlayan kendine özgü
özellikleri vardır.Kişilik değişen birşey olmasaydı,ilk insandan bu yana
herkesin kişilik yapısı aynı olurdu.İnsanın kendine özgü
özellikleri,kişiliğin belli öğeleriyle bağlantılıdır ve bunların dışarı
yansımasıdır.Örneğin iyi ya da kötü hatırlama, çabuk
duygulanma,öfkelenme,alınganlık,kolay ve çabuk düşünüp karar verme,iyi
konuşma insanların birbirlerinden farklı özellikleridir.Bunların
yanısıra insanın giyinişi,yürüyüşü,el ve kol hareketleri,ses
tonu,beğenisi bile kişiliğin bir parçasıdır.Sonuçta tüm bu sayılanlar
kesin bir değişmezlik taşımaz.
Ruhbilim açısından kişilik sorununa
yaklaşanların yorumları şöyledir;Kişilik, bir insanın gelişme
evrelerinde gerçekleştirdiği bağlantıların bütünüdür.Bu bütünlük içinde
tutum ve davranışa yansıyan özellikler yeralır.İnsan gelişimi sırasında
birçok şeyle karşılaşır.İzler,yorumlar yapar,bunun sonucu olarak da
kişiliğin değişmesi ortaya çıkar.
Kişilik,eğilim ve deneyimlerin belirli evreler
içinde bütünleşmesi sonucu oluşan bir süreçtir.Deneyimler insanı hiç de
ummadığı çok farklı yerlere doğru çekebilir,bakış açısını,davranış
tarzını değiştirebilir.Bu da insanın kişiliğine yansır.
Kişilik,bir insanın çevreye uyum sağlamak
amacıyla yaptığı davranışların bütünüdür.Bu da demektir ki insan çevreye
intibak etmeye çalışırken bazı değişiklikler geçirir ve bu
değişiklikler kişiliği de etkiler.
Sonuçta kişilik olmuş bitmiş değil fakat
devamlı oluşmakta ve değişmekte olan bir yapı olarak kabul edilir.Ancak
bu oluşum ve değişimin hızlandığı ve yavaşladığı dönemler vardır.Bununla
beraber kişiliğin çoğu zaman değişmeyen,uzun yıllar boyu süren yönleri
de vardır.

KİŞİLİĞİN HANGİ YÖNLERİ DEĞİŞİR?
Anlatıldığı gibi kişilik insanın
değişmeyen,durağan bir özelliği değildir. Değişen,insanın
karakteri,mizacı,zeka ve yetenekleridir.
● Karakter:Kişiye özgü davranışların bütünü
olup,insanın bedensel,duygusal ve zihinsel etkinliğine çevrenin verdiği
değerdir.Bireyin karakteri,kişisel özelliklerle,içinde yaşanılan
çevrenin değer yargılarından oluşur.Bu değer yargılarını benimseyip
benimsememe,karakteri oluşturur.Karakterde,kişilikle,içinde yaşanılan
çevrenin değer yargıları birlikte yorumlanır.
Kişide bazı davranış biçimleri,diğerlerine
oranla daha belirgin olarak kendini belli eder.Bazı davranış
biçimlerimiz,ilgi ve yeteneklerimiz,tutum ve yönelişlerimiz,adımızla
birlikte bizi belirleyici olarak kullanılıyorsa,bunlar bizim
karakteristik özelliğimiz yani karakterimizdir.Bundan da anlaşılıyor ki
karakter,kişiliğin değişken bir yönüdür.Çünkü her an
tutumlarımız,ilgilerimiz,yeteneklerimiz,beklentilerimiz değişebilir.Bu
da davranışlarımıza yansır.Bundan da anlarız ki kişiliğimizde
faklılaşmalar görülüyor.
Karakter,aile,okul,çevre içinde çocukluk
çağından itibaren gelişmeye,biçimlenmeye başlar.Bu biçimlenme uzun süre
devam eder.Bu biçimin öğeleri sürekli değişir ve bu da kişiliğin
değişmessi için bir etkendir.
Kişiliğin değişen bir diğer yönü de mizeç
yani huydur.
● Mizaç:Günlük yaşantı içinde kişiye özgü,oldukça
sınırlı,belirli duygusal tepkilerinnitelik ve nicelik bakımından
değişmesidir.Otonom sinir sisteminin özelliği veya iç salgı bezlerinin
az ya da çok çalışması gibi soyaçekimle gelmiş olan fizyolojik
özelliklerin nedenlediği psikolojik tutumlarımızdır.Çabuk
kızmak,sıkılmak,neşelenmek,öfkelenmek, hareketli ya da hareketsiz olmak
vs.,bireylere göre değişen mizaç özellikleridir.
İçsalgı bezleri doğrudan doğruya kana
karışan ve hormon adıyla anılan bazı kimyasal maddeler salgılarlar.Bu
hormonlar kan aracılığıyla tüm bedeni dolaşır,organizmanın büyüme ve
gelişmesine doğrudan etkide bulunurlar.Bugün bazı bezlerin bazı şahsiyet
özellikleri üzerindeki direkt etkisi bilinmektedir.Sözgelimi tiroid
bezi hormonlarından biri olan tiroksin hormonunun kana gereğinden fazla
salınması aşırı canlılığa,bedensel etkinliklerde bir kamçılanmaya,asabi
gerilimler,aşırı duyarlılığa,duygusal ve heyecansal dengesizliklere yol
açar.Bunun aksine az salgılanması ise tembelliğe, hareketsizliğe,fiziki
güçsüzlüğe ve bedensel yorgunluğa neden olur.
● Zeka ve Yetenekler:Bir kişiyi tanımlamak ve
kişiliğini belirtmek isterken onadeğişik açılardan bakar ve değişik
yönlerini değerlendiririz.Zeka,yetenek,heyecanlılık,
içedönüklük,kavgacılık,canlılık,sosyal girginlik,sosyal uyum,baskınlık
bu tür özelliklerdendir.
Kişiliği tanımlamada egemen olan yön
ağırlıkla sosyal yöndür.fizik yapı gibi zeka ve yetenekler karşısında da
toplumun kişiye karşı belirli bir vaziyet alışı vardır.Bu görünüş ve
yetenekler toplumun kişiye karşı davranışlarında tayin edici rol
oynar.Kişinin, toplumun bu yönelişine karşı tepki ve davranışlarını
belirler.Böylece etki ve tepki halinde, kişi-toplum ilişkileri kendi
özel kuralları içinde sürer gider.