Xenophanes

Herakleitos‘un çağdaşı olan Xenophanes ( aşağı yukarı 569- 477 arasında
yaşamıştır) Kolophonludur. ( Bugünkü İzmir ile Efes arasında) . Bir
filozof olmaktan çok,din bakımından bir öğretici.



Öğretici nitelikteki koşuğundan kalan parçalarından Xenophanes’in , halk
dininin tanrıları insan gibi tasarlamasıyla savaştığını görüyoruz. Bu ,
onun gördüğü başlıca iş. Tanrıların bu insanlaştırılması -
anthropomorphism- Homeros ile Hesiedos’ta yüksek edebi bir biçim de
kazanmıştı ve bunların Yunan eğitiminde çok önemli bir yerleri vardı.
Xenophanes şöyle diyor: “ Homeros ile Hesiedos,ölümlüler (insanlar)
arasında suç sayılan, utanılan bütün şeyleri tanrılara da
yüklemişlerdir.Tanrılar hırsızlık ederler, yalan söylerler, eşlerini
aldatırlar. Sonra: ölümlüler sanıyorlar ki, tanrılar da kendileri gibi
doğmuşlardır, kendileri gibi giyinirler, kendilerinin biçimindedirler.
Nitekim Habeşler tanrılarını kendileri gibi kara ve yassı burunlu;
Trakyalılar sarışın ve mavi gözlü diye düşünürler. Böyle olunca,
atların,arslanların elleri olup da resim yapabilselerdi, atlar
tanrılarını at gibi, arslanlar da arslan gibi çizeceklerdi. Oysa
tanrılar ne arslan biçimindedirler, ne zenciler gibidirler, ne de Yunan
heykellerinde olduğu gibi insan kılığındadırlar”. Halk dininin tanrıları
insan biçiminde tasarlanmasına karşı, Xenophanes kendi tanrı tasarımını
koyar.



Bu, arınmış bir tanrıdır. Ona göre: “Bir tanrı vardır; bu , tanrılar ve
insanların en ulusudur; ne biçimi, ne de düşünmesi bakımından ölümlülere
benzer; bu tek Tanrı baştan aşağı işitmedir, baştan aşağı düşünmedir;
her şeyi düşünceleriyle hiç zahmetsiz yönetir”.



Xenophanes’in bu tanrı tasarımı,tektanrıcılığa ( monotheism) doğru
atılmış bir adımdır.