Gen Nakli

İnsan, doğası gereği iyi haberi duymak ister. Gerisini bilmese de olur.
Zaten dinlese de çabucak unutur. 2000'e birkaç ay kala genetik
kopyalanmadık hayvan neredeyse kalmadı. Fareler, inekler, keçiler. Daha
önemlisi, yeni ürünler, annelerinin kopyası değil yalnızca; daha da
iyisi. Gen mühendisliğinin tezgâhından geçmişler. Kimi insülin üretiyor
şeker hastaları için, kimi örümcek ipeği, daha sağlam kumaşlar için.
Kimi domuzlara insan geni nakledilmiş. Amaç, bunları bir organ bankası
durumuna getirmek. Gelin görün ki, sahnenin arkasındaki manzara oldukça
karanlık. Başarıyla gen nakledilen her hayvana karşılık çok daha fazlası
ölüyor. İstenen geni alamayan hayvan öldürülüyor. Sonuç, tek bir
yabancı gen taşıyan bir ineğin maliyeti 300 000 doları buluyor.
Özellikle farelerde iş katliam boyutlarına varmış. Üstelik farelere
yabancı gen nakli görece "kolaymış". Gene de yabancı gen nakledilen
embriyolardan yalnızca çok küçük bir bölümü (% 1-10) yabancı geni kabul
ediyor. Gerisi "insani yollarla" yok ediliyor. Gen naklindeki bu verim
düşüklüğünün nedeni, nakledilecek genin, döllenmiş yumurtaya doğrudan
aşılanması. Bunun da erkek ve dişinin kromozomları birbirine karışmadan
yapılması gerekiyor.
Neyse ki, bu karanlık tablo ortadan kalkmak üzere. Hawaii
Üniversitesi'nden üç araştırmacının, bazı Japon bilim adamlarıyla
işbirliği halinde geliştirdikleri bir yöntemle gen nakli sıradan bir
işlem olmaya aday. Tony Perry, Teruhiko Wakayama ve Ryuzo
Yanagimachi'nin uyguladıkları yöntem son derece yalın. Üç araştırmacı,
bilinen bir kısırlık tedavisi yönteminden yararlanmışlar. Sperm sayısı
düşük erkekler için uygulanan tüpte döllenme yöntemi; yani spermin
iğneyle yumurtaya nakli. Bir başka deyişle, spermleri, nakledilecek gen
için bir taşıt olarak kullanmak. Güzel de, seçilen gen sperme nasıl
yüklenecek? Araştırmacılar bunun için spermin baş tarafındaki zarı
delmenin yollarını aramışlar. Sonunda bunun deterjanla, ya da daha iyi
bir yöntem olarak spermin hızla dondurulup sonra ısıtılmasıyla
gerçekleşebildiğini keşfetmişler. Yabancı DNA açılan deliklerden spermin
içine giriyor ve onunla birlikte yumurtaya.
Araştırmacılar, bu işlemden geçirdikleri sperm başlarını, bazı deniz
analarında bulunan bir floresan yeşil boya geniyle karıştırınca,
karışımı aşıladıkları yumurtaların üçte ikisi gelişmeye ve morötesi
ışıkta yeşil renkte parlamaya başlamış. Sonra bu embriyolardan her biri
dişi birer fareye nakledilmiş ve doğan yavrulardan beşte birinin de aynı
özellikte olduğu görülmüş. Araştırma ekibinin lideri Perry, yeşil
renkli proteinin az da olsa zehirli olduğunu vurgulayarak, "bazı
embriyolar bu nedenle ölmüş olabilir. Bu da aslında yöntemin
etkinliğinin görünenden daha yüksek olduğuna işaret" diyor.