Akciğer Amfizemi

Solunum yetmezliğine yol açan en yaygın kronik akciğer hastalıklarından
biridir.



Amfizem, akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveol) gerilip
genişlemesiyle beliren bir hastalıktır. Bu genişleme hava, keseciklerini
birbirinden ayıran ince duvarların yırtılmasına ve dolayısıyla
akciğerlerde esneklik kaybına yol açar. Sonuçta akciğerlere hava girişi
ve hava keseciklerinde kan gazları (oksijen-karbon dioksit) dengesi
bozulur, İlerlemiş amfizem olgularında akciğerler genişlemiş, solmuş ve
kurumuştur.Esneklikleri kalmadığından bir yastık gibidirler. Göğüs
kafesi açıldığında, akciğerler sönmez, çünkü esneklik kaybı nedeniyle
içlerinde hava kalır.



NEDENLERİ

Akciğer amfizemi kronik bronşit, astım, akciğer veremi gibi hastalıklar
sonucunda gelişebilir. Özellikle ileri yaşlarda, akciğerlerde yaygın
bağdoku artışı esnekliğin yitirilmesine ve amfızeme yol açabilir. Birçok
araştırma amfizeme kalıtsal bir yatkınlık olabileceğini göstermiştir.
Ama bu hastalığın bilinen en önemli nedeni sigara alışkanlığıdır.
Amfizem oluşumuna yol açan başlıca ,etkenler şunlardır: Küçük bronş
dallarının tıkanması sonucunda içerideki havanın dışarı atılamaması,
hava keseciklerinin aşırı gerilmesiyle akciğer esnekliğinin yitirilmesi,
keseciklerde biriken hava kabarcıklarının etkisiyle kesecikler arası
duvarların yırtılması, hava keseciklerinde kanın oksijen alabilmesi için
gerekli yüzeyin azalması ve dolaşım direncinin artmasıyla akciğer
damarlarında lezyonlar oluşması. Son olarak değinilen etken, uzun erimde
solunum yetmezliğine yol açarak sağ kalbin yükünü artırır ve kalp
yetmezliğine neden olur. Kronik amfizemde soluk alırken göğüs sürekli
genişler. Akciğerler aşırı gerilmiştir. Soluk verdikten sonra
akciğerlerde kalan hava miktarı artmış, zorlu soluk alıp vermede
akciğere girip çıkan hava miktarı azalmıştır.



BELİRTİLERİ

Hastalık sessiz ilerler ve ancak ileri ev­relerinde belirti verir. İlk
belirti nefes darlığıdır; başlangıçta hareket sırasında, ama daha sonra
dinlenirken de gözlenir.

Yanda: Sağlıklı akciğerin mikroskop altında görünümü. Hava kesecikleri
ve aralarındaki duvarlar görülüyor.






Yanda Amfizemli akciğerin mikroskop altında görünümü. Kesecikler
gerilmiş ve genişlemiş, aralarındaki duvarlar incelmiştir.



İleri evrelerde solunum yüzeyselleşir. Soluk alınırken göğüs kafesini
genişle­ten hareket ancak yardımcı solunum kaslarıyla yapılabilir. Buna
"dikine" solunum denir, çünkü soluk alırken göğsün enine çapı artmaz,
dikine bir hareket görülür. Soluk alma kısa, verme ise uzun sürer. Nefes
darlığının yanında bazen az miktarda koyu kıvamlı balgamlı öksürük
görülür. Amfizeme kronik bronşit eklenmişse balgam daha çok ve
irinlidir. Hastanın tipik bir dış görünüşü vardır: Göğüs kafesinin
ön-arka çapı genişlemiş, "fıçı göğüs" denen yapı gelişmiştir. Köprücük
kemikleri üzerindeki çukur bölgeler akciğer tepesinin genişlemesiyle
kabarık görünür. Deri ve mukozalar mavimsi bir renk alır. Morarma deri
ve mukozalann altındaki kılcal damarlarda iyi oksijenlenmemiş hemoglobin
bulunmasına bağlıdır. Dokuların yetersiz oksijenlenmesi genel bir
düşkünlüğe, iştah ve kilo kaybına yol açar.



İNCELEMELER

Sağlıklı bir insanın derin soluk alıp bu­nu hızla dışarı vermesi
istendiğinde, alınan havanın yüzde 80'i ilk saniyede dı­şarı atılabilir.
Amfizemde ise bronş tıkanması ve azalan esneklik sonucunda dışarı
atılabilen hava miktarı büyük ölçüde azalmıştır. Amfizem tanısında
solunum işlevindeki bozukluğu belirlemeye yönelik testler büyük önem
taşır. So­lunum fizyopatolojisi laboratuvarlarında yapılan bu testler
kronik amfizem tanısını kesinleştirir.



Tedavi

Geçmişte kısıtlı olan tedavi olanakları günümüzde önemli ölçüde
gelişmiştir.



Tedavinin bir bölümü solunum eğitiminden oluşur. Solunumda yeniden
eğitim hastanın yakınmalarını azaltır; böylece olağan ve üretken bir
yaşama hazırlanmasını sağlar. Yeniden eğitimin amacı karın kasları ve
diyafram aracılığıyla solunumun veriminin artırılmasıdır. Burada
başarıya giden yol, sağlık görevlilerinin yetenekli, hastaların da
kararlı ve sabırlı olmasından geçer. Tedavinin temeli soluk alıp verme
alıştırmalarıdır. Hastanın dudakları kapalıyken ya da ıslık çalar gibi
soluması, böylece yardımcı solunum kaslarını geliştirmesi sağlanır.
Soluma alıştırmaları 15° eğimli bir yüzeyde, ayaklar yukarı­da
yapıldığında iç organlar diyaframı göğüs kafesine doğru iter ve
kasılmaların etkisi artar.



İlaç tedavisinde bronş duvarına yapışan balgamın çıkarılmasını
kolaylaştıran maddeler ve bronş kasılmalarını gevşeten maddeler
kullanılır. Ayrıca bol sıvı alınması ve buhar tedavisi de yararlıdır. Bu
tedavilere yeterli yanıt alınamazsa yan etkilerine dikkat edilerek
kortikos-teroitlere başvurulur. Bu gruptan "bek-lometazon" adlı ilaç
burun spreyi biçiminde kullanılır. Bu yoldan verildiğinde genel dolaşıma
karışması bir ölçüde önlendiğinden beklometazon en az yan etki gösteren
kortizonlu ilaç olarak bilinir ve kortikosteroit tedavisi gerektiren
olgularda genellikle yeğlenir. Burun spreyi 24 saatte 2-4 kez
kullanılır. Akciğer amfizemine eklenerek solunum güçlüğünü artıran
bronşit gibi iltihaplı hastalıklarda antibiyotik tedavisi gereklidir.



Amfizemi hazırlayıcı çeşitli etkenler vardır. Yapısal (kalıtsal)
yatkınlık da hastalığın ortaya çıkmasında önemli rol oynar. Örneğin,
aynı sağlıksız iş koşullarında, tozların ve solunum yollarına zararlı
gazların bulunduğu ortamlarda çalışan bronşitli hastaların yalnız bir
bö­lümünde amfizem gelişir. Alınacak ilk önlem bronş iltihabına neden
olabilecek soğuk ve nemli ortamlardan kaçınmaktır. Solunum yollarını
sürekli yoran cam üflemeciliği, nefesli çalgı çalmak gibi meslekler de
amfizem tehlikesi yaratabilir. Solunum sistemini ilgilendiren soğuk
algınlığı gibi en sıradan enfeksiyonlar bile önemsenerek zamanında
tedavi edilmelidir. Astım hastalarının düzenli tedavi görmeleri gerekir.
Deniz düzeyi ve 1500 m üzerindeki dağ iklimleri alerji etkenlerinin
azlığı nedeniyle bu hastalara daha uygundur. Çok miktarda toz ve
akciğere zararlı gazlar içeren ortamlarda çalışanlar, amfizem
belirtileri ortaya çıkar çıkmaz iş değiştirmelidirler.



Akciğer amfizeminin tedavisi var mıdır?

Akciğer Amfizemi geriye dönüşü olmayan yapısal (anatomîk) ve işlevsel
değişimlerin sonucudur. Bu nedenle olguların tam iyileşme sağlanamaz.
Ama hasta belli sınırlar içinde rahatlatılarak yaşamını sürdürebilir,



Akciğer amfızemi kronik bronşitin son aşaması mıdır ?

Yalnızca bronş ve akciğerlerdeki doku yıkımı düşünüldüğünde kuşkusuz,
amfizem kronik bronşitin son durağıdır . Ama solunum işlevi bir

Bütün olarak ele alınırsa, akciğerdeki doku yıkımıyla kalp hastalığı
arasında da bağlantı kurmak gerekir, Amfizern zamanla kor pulmonale
adıyla bilinen sağ kalp yetmezliğine yol açar. Bu gelişme amfizemli
hastalarda ölümle sonuçlanabilir.



Kor pulmonale ne zaman gelişir?

Kalpten akciğerlere pompalanan kan burada dirençle karşılaşınca, kalp
sınırılarını zorlayarak çalışmaya başlar. Kor pulmonale akciğerdeki
direncin, kalbi olanaklarının sınırında çalışmaya zorladığı dönemde
gelişir. Kalbi aşırı yoran bu durum karşısında sağ kalpte ağır,
karşılanamayan (dekompanse) yetmezlik baş gösterir. Daha sonra akciğer
içi kan dolaşımı yavaşlar. Yavaşlama sonucunda nefes darlığı ve morarma
belirir. Bu durumdaki hasta hiçbir bedensel iş yapamaz. İleri olgu­larda
yataktan bile kalkamaz.



Kor pulmonale nasıl sonuçlanabilir?

Hastalığın gidişi ağırdır. Etkili tedavi uygulanmazsa ilerleyerek ölümle
sonuçlanır.



Akciğer amfızemi çok tehlikeli midir?

Yaşlılarda ve tümör tedavisi gören vücut direnci düşmüş kişilerde çok
sonuçlara yol açabilir. Şeker hastalığı ve frengi tedavisi, gören,
yeniden canlandırma kliniklerinde yatan ya da kronik hastalıkları olan
kişiler de tehlike altındadır. Bütün bu durumlarda amfizem ölüm­le
sonuçlanabilir.



Amfızemli yaşlıların akciğer enfeksiyonlarından korunması için ne
yapılmalıdır?

Bu hastalarda grip aşısının koruyucu etkisi çok önemlidir . Aralıklarla
uygulanan koruyucu antibiyotik tedavisi son yıllarda pek yararlı
görülmemektedir; çünkü geniş etkili antibiyotiklerle tedavinin yan
etkileri vardır. Örneğin, hastada aatibiyotîklere direnç
gelişebilmektedir. Grip aşısının yanı sıra sigara dumanından ve hava
kirliliğinden korunma, sağlıklı bir ortamda çalışma gibi önlemler
yeterli olur.