Dünyada ardı ardına
teknolojik buluşlar yapılıyor. Her yeni teknolojik buluş kısa zamanda
tıbbın da hizmetine giriyor. Teknoloji daha iyi tanı konulması ve daha
iyi tedavi sağlanmasında doktorların en önemli yardımcısı oluyor. Bu
modern buluşlardan biri de ultrason cihazıdır. Bu cihazla doktorlar
hastanın iç organlarını ayrıntılı biçimde görürler. Bu nedenle Ultrason
tıbbın hemen her alanında geniş uygulama alanı bulmuştur. Hamilelik
boyunca ve doğum sırasında ultrason ile muayene doğacak Canın sağlığını
kontrol etmede oldukça yararlıdır.
Ultrason nedir?
Ultrason ses
dalgalarının özelliklerinde yararlanılarak oluşturulmuş bir aygıttır.
Aletin gezici kısmından insan kulağının duyamıyacağı kadar yüksek
frekanslı ses dalgaları çıkar. Bu dalgalar değişik yoğunluktaki
ortamlardan geçerken geri yansır. Bu geri yansımalar prob dediğimiz
kısım tarafından toplanır ve cihazın beynine gönderilir. Iç organlardan
geri yansıyan ses dalgaları aletin bilgisayarı tarafından resim haline
getirilir ve ekranda görülür. Böylece iç organların ve Canın şekli
ortaya çıkar. Sert organlar beyaz, yumuşak organlar gri, sıvı organlar
siyah olarak gözükür. Bir organda ne kadar değişik yoğunluk bir arada
ise o organ o kadar iyi izlenir. Canın etrafı sıvı ile çevrili
olduğundan çok net görüntüler elde edilir. Ses dalgaları X ışını
içermediğinden radyasyon etkisi yoktur. İnsanlar üzerinde hiçbir zararlı
etkisi gösterilmemiştir.
Ultrason aletinin iki ana parçası vardır :
Ana ünite ve prob. Tetkik esnasında incelenen vücut alanına konulan
ultrason parçasına prob denir.Yüksek frekanslı sesler, prob içinde
bulunan transdüser (çevirici) aracılığıyla elektrik enerjisine
dönüştürülür. Vücuttan gelen ses dalgalarının oluşturduğu enerji de yine
aynı şekilde transdüser aracılığıyla elektrik enerjisine çevrilir.Bu
değişimler prob içindeki piazoelektrik kristallerde gerçekleşir.Böylece
vücuttan gelen ses dalgaları görüntüye çevrilerek TV ekranında görünür
hale getirilir. Oluşturulan görüntüye sonogram denir. Bu görüntüler
printer (fotoğraf baskı aracı) ile anında kaydedilebilir.
Ultrasonografi
en çok , sıvı içeren organların ve yapıların incelenmesinde
yararlıdır.Kemik gibi katı yapılar ve akciğer gibi hava dolu organlar
(çok fazla sıvı içermediklerinden) ultrasonda iyi görünmezler.Fakat sıvı
içeren organlardaki kitle ve katı oluşumlar izlenebilir. Ultrasonografi
çeşitli alanlarda kullanılır: Batın (karın) içi organları incelemede
(abdominal USG),kadın hastalıklarında (jinekolojik USG),gebelik ve doğum
takibinde (obstetrik USG), kalp işlevlerinin ve yapısının
incelenmesinde (ekokardiografi), meme dokusunu incelemede (mamografi),
damarların-tiroid-testis-göz vb organ ve yapıların
incelenmesinde...İncelenen organın yerine ve özelliğine göre, değişik
ultrason cihazları ve problar kullanılır.Ultrasonografide prob, genelde
(abdominal USGde olduğu gibi) vücut üzerinde gezdirilir.Probun vücut
içine sokulması yoluyla yapılan USG çeşitleri de vardır: Transvaginal,
transrektal gibi..
Ultrasonun yararları nelerdir? Doğum
hekimliğinde, ultrason anne karnında büyümekte olan bebeği görmek için
kullanılır. Hamile bir anne için böyle bir cihazın bulunması çok büyük
bir şansdır. Daha önceleri, anlaşılamayan bir çok olumsuzluk şimdi
erkenden ve kolaylıkla saptanabilmektedir. Ultrasonla Anne karnındaki
Canın tepeden tırnağa muayenesini yapmak mümkündür. Içerdeki Canın
sağlığı açısından çok önemli bilgiler elde edilir.
Doppler
Ultrason...
Teknoloji kan damarlarındaki sıvının yönünü ve hızını
ölçecek duruma gelmiştir. Bu işlem doppler etki dediğimiz fiziksel olay
sayesinde mümkün olmaktadır. Hareket ile sesin frekansı değişmektedir.
Hareket eden kan hücrelerinden yansıyan ses dalgalarının frekansı,
hareket etmeyen organlardan yansıyan ses dalgalarına göre farklıdır. Bu
farklılığın cihaz tarafından saptanması ile bir damardaki kan akımının
miktarı saptanır. Cihaza doğru olan akımlar kırmızı, cihazdan uzaklaşan
akımlar mavi renkte görüntü verir.
Ultrasonun yararları 
EGE Üniversitesi
(EÜ) Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Sermet Sağol, gebelik takibi sırasında ultrasonografi
ile ciddi bebek anomalilerin tespit edilebildiğini belirterek, bu
şekilde bebek ölü doğum oranının azalacağını söyledi.Prof. Dr.
Sermet Sağol, anne karnında bebeğin gelişiminde kısıtlanma olduğunun
saptanması durumunda anne ve bebeğe ait damarların Doppler
ultrasonografi ile değerlendirilmesi gerektiğini kaydetti. Prof. Dr.
Sağol, “Doppler ultrasonografi, ciddi kronik beslenme ve oksijen
yetersizliği içindeki bebeklerin erkenden tanınmasına olanak
sağlamaktadır. Böylelikle bebekler, anne karnında yaşamını yitirmeden
veya oksijensizliğe bağlı ciddi yaşamsal organ hasarları gelişmeden
önlem alınması ya da bebeğin uygun koşullarda doğurtulması sağlanıyor.
Doppler
uygulamaları ile doğum öncesi dönemde oksijensizliğe bağlı bebek
ölümlerinin en az seviyeye indirilerek, yenidoğan ölümlerinin
düşürülmesi sağlanacak” dedi.
Prof. Dr. Sağol, Türkiye'de binde 15-21
olan yenidoğan bebek ölüm hızını gelişmiş ülkeler seviyesine çekebilmek
için Türkiye genelinde yoğun kampanya ve çalışmaların yapıldığını
söyledi.
Prof. Dr. Sağol, Türk Neonatoloji Derneği'nin yaptığı
araştırmada bebek ölümlerinin, yüzde 44'ünün ölü doğumlara, yüzde
26'sının erken doğuma, yüzde 14'ünün doğumsal sakatlıklara, yüzde 11'nin
solunum sıkıntısına bağlı olduğunun görüldüğüne dikkat çekti.
Ultrasonun
zararı yok
Yumurta
ayırıcı ilaçlar yumurtalıkların aşırı uyarılmasına, karında su
toplanmasına neden olabilirler ve bu şekilde ortaya çıkan tabloya
'Ovarian hiperstimulasyon sendromu' denir. Yüzde l-3 oranında
görülebilir. Bu durumun ağır seyreden tipinde hastanede yatarak tedavi
görmek ve yumurtalıklarda yumurta büyümesini izlemek için ultrason
görüntüleme kullanılır. Ultrasonografiye genellikle cilt altı iğne
kullanıldıktan sonra başlanır. Erken gebelikte ultrason kullanımının
zarar verici bir etkisi yoktur. USG yapılan günlerde aynı zamanda kan
testi de yapılır.
