Kılıç Arslan II

Türkiye Selçuklu Devletinin beşinci sultânı. Birinci Kılıç Arslan’ın
torunu ve Birinci Mesud’un oğludur. İkinci Kılıç Arslan, babasının
sağlığında, 1144 senesinde Elbistan meliki oldu. İkinci Haçlı seferinden
sonraki savaşlara katıldı. Elbistan melikiyken hâkimiyetini
genişleterek, Maraş, Göksun ve Anteb’i idâresine aldı. Birinci Mes’ûd
vefât etmeden önce, oğullarını, töreye göre, ülkesinin değişik
bölgelerinin idâresine tâyin etti. İkinci Kılıç Arslan’a Konya düştü.
Sultan Mes’ûd, daha sağlığında Kılıç Arslan’ı muhteşem bir merâsimle taç
giydirip, 1155 senesinde tahta geçirdi. Bütün oğullarına ve
komutanlarına da bî’at ettirdi. Sultan Mes’ûd’un 1156 senesinde
vefâtıyla, Kılıç Arslan Türkiye Selçuklu Devleti sultânı oldu.
Kılıç Arslan, ülke içinde sükûneti ve komşu Türk beyleriyle anlaşma
sağladıktan sonra, güney sınırını tehdit eden Ermeni Prensi Stepher’e
karşı 1156 yılında sefere çıktı. Hâkimiyeti altındaki yerlerde
İslâmiyetin adâletini tesis ettirip, yerli gayrimüslim ahâlinin bile
teveccühünü kazandı. Daha sonra batıya yönelen Kılıç Arslan, 1159
senesinde Eskişehir yakınlarında Bizans İmparatoru Manuel’in
kuvvetlerini yenip, bölgeden uzaklaştırdı. Meşhur Bizans oyunları ile
Türkleri birbirine düşürme siyâseti tâkip eden Bizans İmparatoru Manuel
ile görüşmek için İstanbul’a giden Kılıç Arslan’a, bu ziyâreti sırasında
çok îtibâr edildi. Bizanslılarla yapılan anlaşma gereğince batı
sınırlarını emniyete alan Kılıç Arslan, Anadolu birliğini kurmak için
teşebbüse geçti. Elbistan, Dârende ve çevresini, Kayseri ile Zamantı
bölgesini ve Malatya’yı Danişmendlilerden; Ankara ve Çankırı’yı da
kardeşi Şahinşâh’tan aldı. Sivas, Niksar ve Tokat’ı zaptedip,
Danişmendli Beyliğini 1178’de ortadan kaldırarak, Anadolu’da birliği
sağlayıp, batıya rahatça dönebilecek duruma geldi.

Kılıç Arslan, doğudaki faaliyetlerini tamamladıktan sonra, Bizans
sınırına yerleştirdiği Türkmenlere gazâ akınları yapmalarını emretti.
Akıncılar; Denizli, Kırkağaç, Bergama ve Edremit’e kadar yıldırma ve
yıpratma faaliyetlerinde bulundular. Bütün bunlar Bizans İmparatoru
Manuel’in dikkatinden kaçmıyordu. Danişmendlilerin Sivas şûbesi
hükümdârı Melik Zünnûn, Amasya taraflarından Kılıç Arslan’a karşı yardım
edeceği vâdiyle Manuel’i Türkiye Selçuklu Sultânı ile savaşa teşvik
etti. Bizans İmparatoru Manuel, Bizanslılardan başka Frank, Macar ve
Peçeneklerden kurulu yüz bin kişilik ordusuyla, her ne pahasına olursa
olsun, Türkiye Selçuklu Devletini ortadan kaldırmak için harekete geçti.
Bizanslıları yakından tâkip edip, orduyu her zaman teyakkuz hâlinde
bulunduran Kılıç Arslan buna dâimâ hazırdı. İki ordu göller bölgesinde
karşılaştı. Kılıç Arslan az sayıdaki kuvvetleriyle sahte ric'at
taktiğini tatbik etti ve Miryokefalon Vâdisinde Bizans ordusunu Türk
akıncıları çevirme harekâtıyla sardı. Eylül 1176 senesinde yapılan bu
savaşta Bizans ordusu imhâ edilerek beş bin araba dolusu silâh, malzeme,
erzak ve mücevherâtı ganîmet aldılar (Bkz. Karamukbeli Meydan
Muhârebesi). Bu savaş sonunda, Türklerin Anadolu’dan atılamayacağı
Bizanslılara iyice öğretilip, Türk vatanı muhâfaza edildi. Sınırdaki
statüyü korumayı ve yıllık vergiyi vermeyi kabûl eden Manuel, İstanbul’a
dönünce anlaşmaya uymadı. Kılıç Arslan, anlaşmanın kuvvet yoluyla
tatbikine teşebbüs etti. Türk akıncıları, zafer sonrasında Uluborlu,
Eskişehir, Kütahya ve havâlisini 1182’de zaptettiler. 1183’te Denizli
dâhil Ermeni hâkimiyetini ortadan kaldırarak Silifke’yi fethettiler.

Mücâdeleli, uzun ve başarılı bir saltanat hayâtından sonra yaşlanıp
yorulan Sultan İkinci Kılıç Arslan, on bir oğlunu ülkesinin değişik
bölgelerinin idâresine tâyin etti. Kılıç Arslan, Konya’da oturuyor,
ülkeyi veziri İhtiyârüddîn Hasan idâre ediyordu. Kardeşler arasında
hâkimiyet mücâdeleleri başladı. Kardeş mücâdelelerinin silâhlı kavgaya
dönüştüğü esnâda, Eyyûbîler Devletinin kurucusu Selâhaddîn Eyyûbî, 1187
senesinde Haçlıların elinden Kudüs’ü alınca, Avrupa’da tekrâr
Müslümanlar üzerine sefer hazırlıkları başladı. Almanya imparatoru ile
İngiltere ve Fransa krallarının idâresindeki Üçüncü Haçlı Seferinde,
Alman ordusu karadan Anadolu üzerinden Kudüs’e ulaşmak istiyordu. Kılıç
Arslan, devletin buhranlı ânında Alman İmparatoru Friedrich Barbarossa
ile, Anadolu’yu tahrip etmeden Sûriye’ye inmelerini şart koşarak,
anlaşma yaptı. Fakat, Alman ordusunun Akşehir’de Türklere saldırıp
yenilmesi, Almanların Konya’ya girip şehri tahrip etmelerine sebep oldu.
Konya’da beş gün kalan Almanlar, Sûriye’ye gitmek için hareket ettiler
(Bkz. Haçlı Seferleri). Kılıç Arslan, oğlu Gıyâseddîn Keyhüsrev’in
yanında seksen yaşındayken 1192 senesinde vefât etti.

Anadolu Selçuklu Devletinin en büyük hükümdârlarından olan İkinci Kılıç
Arslan, Anadolu’da millî birliği tesis için çalıştı. Miryokefalon Meydan
Muhârebesini kazanarak, Türkiye’nin Türk yurdu olarak kalmasında mühim
rol oynadı. Tâkip ettiği iskân siyâseti ile Türkmenlerin yerleşik hayâta
geçmelerini sağladı.