San Remo Konferansı

Birinci Dünya Savaşından sonra, 19-26 Nisan 1920’de, Osmanlı
topraklarının paylaşılması ve Türkiye ile yapılacak olan Sevr
Antlaşması'nın şartlarını hazırlamak için, İtalya’nın San Remo şehrinde
toplanan milletlerarası konferans.
İngiltere başbakanı, Fransa başbakanı, İtalya başbakanı ile Japonya,
Yunanistan ve Belçika temsilcilerinin katıldığı konferansta, Birinci
Dünya Savaşından mağlup olarak çıkan Osmanlı Devleti topraklarının ve
Ortadoğu petrollerinin paylaşılması görüşüldü ve Sevr (Sévres)
Antlaşmasının son biçimi tespit edildi.

San-Remo Konferansında, Osmanlı Devletinin Asya ve Kuzey Afrika’da
bulunan Arap toprakları üzerindeki bütün haklarından vazgeçmesi,
bağımsız bir Ermenistan’la Özerk bir Kürdistan’ın kurulması
kararlaştırıldı. Ayrıca, Osmanlı Devletinin eski Suriye topraklarında
iki “A tipi manda” teşkil edilerek Suriye ve Lübnan’ın Fransa,
Filistin’in ise İngiltere’nin idaresine bırakılması, Irak topraklarının
da İngiltere’nin mandasına girmesi kararlaştırıldı. Teşkil edilen A tipi
manda idaresi, söz konusu ülkelerin bağımsız sayılmasını, kendini idare
edebilecek siyasî olgunluğa erişinceye kadar manda otoritesi altında
kalmasını öngörüyordu.

Konferansta, ayrıca, İngiltere ile Fransa arasında bir petrol anlaşması
imzalandı. Bu anlaşmayla Musul’un, İngiltere’nin Irak manda bölgesine
dahil edilmesi, Fransa’ya Irak petrollerinden % 25 hisse verilmesi ve
petrol taşıma kolaylıkları tanınması sağlandı.

Almanya ile Fransa arasındaki meselelerin de ele alındığı konferansta,
Almanya ordusunun büyütülmemesi gerektiği kararlaştırıldı.

San-Remo Konferansından sonra, 10 Ağustos 1920’de, Osmanlı hükümetine
zorla imzalatılan Sevr (Sévrés) Antlaşması, Sultan Beşinci Mehmed
Vahideddin tarafından tasdik edilmediği gibi, Ankara’daki Türkiye Büyük
Millet Meclisi tarafından da kabul edilmedi. Batılı devletler arasında
da, Yunanistan’dan başka onaylayan çıkmadı. Böylece, antlaşma hukukî
geçerlilik kazanmadı ve yürürlüğe girmedi.

San-Remo Konferansı, bugün Türkiye’nin karşı karşıya bulunduğu iç ve dış
meselelere kaynaklık etmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu
konferansta kararlaştırılan, daha sonraki antlaşmalarla kurulması
sağlanan bağımsız Ermenistan Devleti, Türkiye için dış tehdit unsuru
teşkil etmektedir.

Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin bölünmesine yönelik terör
hareketlerinin fikrî tohumları San-Remo Konferansında atılmış, art
niyetli Avrupa devletlerinin destek, tahrik ve teşvikleriyle bugün,
fert, aile, toplum ve devlet hayatını etkileyici hale gelmiştir.

Harp Akademileri Komutanlığı yayınlarından "Tarihî ve Coğrafî Açıdan
Kafkasya’nın Etnik Yapısı" adlı, Mart 1993 tarihli ve 13 nolu Bilgi
Notunda, San Remo Konferansıyla ilgili olarak şu bilgiler verilmektedir:
“Âzerbaycan, bugün çok ciddî meselelerle karşı karşıya bulunmaktadır.
Bu meselelerin başında da Karabağ gelmektedir. Sahip olduğu konum
itibariyle, sadece bölgedeki ülkelerin değil, bölge dışı ülkelerin de
ihtiraslarının çarpıştığı, Âzerbaycan’ın sürdürdüğü mücadele sadece
Ermeniler'e ve Ermenistan’a karşı verilmemektedir. Onların arkasındaki
Rusya Federasyonu, İran ve batılı ülkelere karşı verilmektedir. Söz
konusu uluslararası bu politikayı, San Remo Konferansında Lord Curzon’un
şu sözleri aydınlatmaktadır: 'Yeni bir Panislamizm ve Panturanizm akımı
ortaya çıkabilir. Bu ihtimali düşünen Londra Konferansı, dünya
barışının devamı bakımından, Anadolu Türkleri ile daha doğudakiler
arasında, Hıristiyan bir toplumdan oluşan bir set çekmenin, şâyân-ı arzu
olduğunu düşünmüştür. Bu da yeni Ermeni Devleti olacaktır'. Dolayısıyla
bu politikada, Türk dünyasına karşı mücadele eden her devlet, yer
almaktan bugüne kadar kaçınmamıştır.”