Böbrek Taşı

Böbrekler bel kemiğinin iki yanında, kaburgaların hemen altında yer
alan, yumruk büyüklüğünde, fasulyeye benzeyen bir çift organdır. Başlıca
işlevleri kanın fazla suyunu ve artık maddelerini süzmektir. Bu
maddeler idrar şeklinde üreter denilen kanallarla böbrekten
mesaneye(sidik torbası) aktarılır ve buradan da üretra yolu ile dışarıya
atılır.

Böbrekler aynı zamanda 3 önemli hormonu da üretirler. Bunlar kemiklerde
kırmızı kan hücrelerinin üretimini harekete geçiren eritroproetin; kan
basıncını düzenleyen renin ve sağlıklı kemikleşme için gerekli olan D
vitamini.

Böbrek Taşı Nedir:

Henüz tamamen anlaşılamamış bazı sebeplerle normal idrarın içeriğinde
bulunan özellikle ürik asit ve kalsiyum gibi maddeler kristalleşerek
böbrek içinde taş olarak adlandırılan yapıları oluştururlar. Tıbbi adı
Nefrolitiazis'dir. Oluşan bu taşlar golf topu kadar büyük olabileceği
gibi kum tanesi kadar küçükte olabilirler. Düzgün yuvarlak, sivri,
asimetrik vs. çeşitli şekillerde olabilirler. Çoğu taş sarı-kahverengi
renklerdedir. Ancak kimyasal bileşimine göre bronz rengi, altuni veya
siyah renkli taşlar da olabilir.

Bazı taşlar hiç belirti vermeden böbrekte kalabilirler. Bazıları ise
üreterler, mesane ve üretra boyunca yer değiştirirler ve idrarla dışarı
atılabilirler. Küçük olan taşlar herhangi bir belirti vermeden veya çok
az bir rahatsızlıkla dışarı atılabilirken daha büyük olan taşlar çok
şiddetli ağrılara sebep olabilirler.Bazen de idrar geçişini önleyebilen
tehlikeli tıkanıklıklar oluşturabilirler.

Görülme Sıklığı:

Oldukça sık görülen bir hastalıktır. Erkeklerin % 10-15 i, kadınların
ise ortalama % 5 inde görülür.İlk olarak genellikle 20-30 yaşlarında
ortaya çıkar. Özellikle erkeklerde bir kez taş oluşmuş erkeklerin 2/3
ünde ortalama 9 yıl içinde taş tekrarlamaktadır.

Sebepleri:

Böbrek taşını oluşturan sebepler kesin olarak bilinmemektedir. Bazı
araştırmacılar içilen suyun çok fazla sert ( kalsiyum sülfat içeriği
fazla ) veya çok fazla yumuşak ( sodyum karbonat içeriği fazla )
olmasının etki edebileceğini söylemektedirler. Aşırı alkol tüketimi, gut
hastalığı da aşırı taş oluşumuna sebep olabilir.Bazı araştırmacılar ise
aşırı sıvı kaybına neden olan sıcak iklimlerde böbrek taşının daha sık
rastlandığını, bir başka grup birtakım özel yiyeceklerin böbrek taşına
neden olduğunu iddia etmektedir.

Süpersaturasyon teorisi: ( aşırı doygunluğa bağlı kristalleşme teorisi.)
En yaygın teoridir. Vücudun susuz kalmasına bağlı olarak idrar da ki
sıvı oranı ile çözünen katı maddeler arasında dengesizlik oluştuğuna
inanılır. Bu çözünmüş artık maddeler ile aşırı yüklenen idrar bir
noktada doygunluğa uğrar ve bu noktadan sonra artık maddeler yavaş yavaş
birikerek Kristalizasyon'a ve taş oluşumuna sebep olur. Bu nedenle taş
oluşumunu engellemek için çok miktarda su içilmesi önerilir.

İnhibitörler: Normal idrar kristalleşmeyi engelleyen inhibitörleri
içermektedir. Bir teoriye göre bazı kişilerde bu inhibitörler yeterli
görevi yapamamakta , kristalleşmeyi ve dolayısıyla taş oluşumunu
engelleyememektedir.

Böbrek Taşlarının Tipleri:

Böbrek taşları kimyasal içerik olarak farklılıklar gösterir.

Kalsiyum Taşları:
Tüm böbrek taşlarının yaklaşık % 70-80 i ya kalsiyum oksalat, veya
kalsiyum fosfat ya da her ikisinin bileşiminden oluşur. Kalsiyum diş ve
kemik sağlığında önemli rol oynar ve normal diyette bulunur. Kalsiyumun
fazlası idrar yolu ile ile vücuttan uzaklaştırılır. Kalsiyum taşları da
hiperkalsiüri'li ( idrarda aşırı kalsiyum bulunması ) kişilerde
oluşmaktadır.

Kalsiyum taşı oluşan hastaların % 40'ında sebebi bilinmeyen ailevi
geçişli kalsiyum metabolizması bozukluğu vardır.Ender olarakta kalsiyum
metabolizmasını harekete geçiren parotiroid hormonunu aşırı miktarlarda
üreten paratiroid bezi tümörü sebep olmaktadır. Furasemid gibi
diüretikler, kalsiyum bazlı antasitler ve steroidler de hiperkalsiüri ye
neden olabilmektedir. Aynı zamanda bazı barsak hastalıkları, A ve D
vitamininin çok yüksek miktarlarda alınması, et, tavuk, balık gibi
yiyeceklerin aşırı alınması da sebep olabilmektedir.

Diyette B vitamininin çok az veya C vitamininin çok fazla olması ile
kalsiyum oksalat taşlarının oluşumu arasında bir ilişki kurulmaktadır.

Ürik Asit Taşları:
Ürik asit vücutta protein yıkımı sonucu normal olarak oluşur ve idrarla
atılır. Ancak bazı kişilerde özellikle erkeklerde ürik asit böbreklerde
ve eklem yerlerinde birikebilir. Eklemlerde ürik asit birikmesi ailevi
geçişli olan gut hastalığında görülür. Böbreklerde birikmesi ile de ürik
asit taşları oluşur.

Böbrek taşlarının % 5-23 ü ( özellikle çoğunlukla erkeklerde olmak
üzere) ürik asit taşlarıdır. Ürik asit taşlarında genetik faktörlerin de
rol oynadığı öne sürülmektedir. Yüksek proteinli ( özellikle et
ürünleri fazla ) diyet alanlarda ürik asit taşı oluşma olasılığı
artmaktadır.

Enfeksiyon taşları:
Tüm taşların yaklaşık % 20 sini oluştururlar. İdrardaki ürenin
bakteriler tarafından bozulması ile asidikleşen idrarda oluşan amonyak
ve magnezyumun kristalleşmesi enfeksiyon taşlarına neden olmaktadır.
Üriner sistem enfeksiyonu geçirmeye daha yatkın olan kadınlarda
erkeklere oranla daha sık rastlanmaktadır.

Sistin Taşları:
Sistin sinir kas ve bazı dokuların yapı taşlarından olan aminoasitlerden
biridir. Ender görülen ailevi bir hastalık olan sistinüri de böbrekler
de sistin taşları oluşur. Tüm taşların % 1-2 sini oluşturmaktadır.