Böbrek Taşları ve Tedavi Yöntemleri

Böbrek Taşları ve Tedavi Yöntemleri



Üriner sistem :böbrekler,ureterler,mesane ve uretradan oluşmuştur.


Böbrekler fasulye şeklinde organlar olup,kaburgaların hemen altında ve
belkemiğinin her iki yanında yer alır.Bu organların asıl görevi
vücuttaki fazla suyu ve artık maddeleri idrar şeklinde dışarı
atmaktır.Bu işlevi sonunda kandaki bazı dengeleri sabit şekilde tutmayı
sağlarlar.
Böbrekle mesane arasında yer alan ve idrarı mesaneye taşıyan tüp
şeklindeki organlara da Ureter denir.Yaklaşık 22-25 cm uzunluğundadır.
Mesane ise karnın alt kısmında yer alır ve idrarın depolanmasına
yarar.Tıpkı bir balon gibi elastikliği sayesinde genişleyerek bu
işlevini yerine getirir.Burada depolanan idrar Uretra yolu ile vücut
dışına atılır.
Esas olarak böbrek taşı , idrar içinde çöken kristallerin böbrek iç
yüzeyine tutunmasından ve birikmesinden oluşur.Normalde idrar içinde bu
kristalleşmeyi ve çökmeyi engelleyen ve İnhibitör denilen maddeler
vardır.Bu inhibitörler her insanda yeterli miktarda olmayabilir ve bu da
taş oluşumuna yol açar. Diğer bir neden ise idrarın asidik veya bazik
oluşudur. Eğer oluşan bu kristaller ve kumlar yeteri kadar küçükse idrar
yollarına takılmadan ve de herhangi bir probleme yol açmadan düşerler.
Böbrek taşları kimyasal yapıları bakımından birçok maddenin
kombinasyonundan oluşmuştur.Ençok görülen taş tipi kalsiyum içeren ve
fosfat veya oksalat kombinasyonlu taşlardır.Bu maddeler bir insanın
normal günlük gıdalarında mutlaka bulunurlar.
Ayrıca kemik ve kas yapılarının önemli birer yapıtaşıdırlar.
Ürolithiasis tibbi bir terim olup üriner sistemin herhangi bir yerinde
taş olduğunu ifade etmek için kullanılır.Diğer terimler olan idrar
yolları taşı ve nefrolithiasis aynı amaç için kullanılır.Doktorlar bu
terimleri genellikle taşın yerini tanımlamak için kullanırlar.
Böbrek taşları ile safra kesesi taşlarının bir bağlantısı ve ilgisi
yoktur.Bunlar vücudun farklı sistemlerinde oluşmuş taşlardır.

Net olarak bilinmeyen bazı sebeplerden dolayı Amerika Birleşik
Devletlerinde ve diğer gelişmiş ülkelerde son 20 yıldır taş hastaları
sayısında artış vardır. Beyaz ırkta taş sıklığı siyah ırka oranla daha
fazladır.Erkeklerde taş sıklığının fazla olmasına rağmen son 10 yıldır
kadınlarda da taş oluşma hızında artış vardır ve taş oluşma oranları
değişmektedir.Böbrek taşları sıklıkla 20 ile 40 yaş arsında gelişir.Bir
kimsede bir kere taş gelişirse ,bu şahısta bundan sonra yeni taş oluşma
oranı,diğer kimselere göre daha fazladır. Doktorlar oluşan taşların
sebebini bazen tam olarak bilemezler.Bazı gıdaların taş oluşumundan
sorumlu olduğu düşünülse de bu spesifik maddelerin taş oluşumunda kesin
etkili olduğu şüphelidir.
Ailesinde taş olan birisinin kendisinde de taş oluşması olasılığı
genetik faktörlere bağlı fazladır.İdrar yolları infeksiyonları,kistik
böbrek hastalığı gibi bazı böbrek hastalıkları,paratiroid bezinin fazla
çalışması (Hiperparatiroidizm) gibi durumlarda böbrek taşı oluşması
kolaylaşır.
Genellikle böbrek taşının ilk belirtisi şiddetli ağrıdır.Ağrı taş idrar
yolunu tahriş edince veya çoğunlukla tıkayınca gelişir ve aniden
başlar. Hastalar tipik olarak taşın olduğu tarafta sırtta veya karnın
alt kısmında keskin,kramp tarzında gelip giden ağrılar duyarlar. Bazen
bu yakınmalara bulantı ve kusma eşlik eder.Daha sonra ağrı kasık
bölgesine doğru yayılır.
Eğer taş düşemeyecek kadar büyükse idrar yolunun herhangi bir kesiminde
takılır ve yerine göre farklı yakınmalara sebep olurlar.Mesaneye çok
yaklaşmış taşlarda hastalar sık idrara çıkma,idrarda yanma hissi
duyarlar.Bu daha çok irritasyona bağlı olduğu için bekledikleri kadar
idrar yapamazlar.İdrar yaparken çok fazla ağrı ve yanma hissederler.Yine
taşların idrar yollarını irrite etmesi sonucu idrarda kanama
görülür.Ancak bu hiçbir zaman önemli bir kanama olamaz.

Bu belirtilerle birlikte ateş de varsa ,bu da infeksiyon belirtisidir.Bu
durumda acilen doktorla irtibat kurmak gerekir. Bazen 'sessiz' denilen ,
yakınmaya sebep olmayan taşlar genel n>

Yukarıdaki yakınmalar ile başvuran hastanın röntgen ve/veya
ultrasonografik incelemeleri sonucu böbrek taşı saptanır.Bu tanı
metodları ile taşın yeri ve büyüklüğü saptanır.Kan ve idrar testleri de
hem taşın yapısı hem de gelişmiş olan böbrek fonksiyon bozukluklarının
tesbitine yarar.

IVP (intravenöz pyelografi) denilen tetkikle de böbrek fonksiyonları
belirlenir ve tedavi planı yapılır. Yaşamı boyunca bir kereden fazla
taşı oluşan hastaları diğerlerinden ayrı tutmak ve ayrı değerlendirmek
gerekir. Taş oluşumunu engelleme çok önemlidir. Oluşumu engellemek için
önce sebepler belirlenmelidir.Ürolog bazı kan ve idrar testlerinden
oluşan bir dizi labaratuvar tetkiki ister.Hastaların tıbbi özgeçmişleri
,beslenme alışkanlıkları saptanır.Eğer taş ele geçmişse saklanır ve
kimyasal analizi yapılır.

Taş tedavi edildikten sonra hastanın 24 saat idrar toplaması istenir.

Bu idrarın miktarı, içerdiği kalsiyum ,sodyum,ürikasit,oksalat,sitrat ve
kreatinin miktarı,asitlik derecesi ölçülür. Magnezyum sistin taşından
şüphe duyuyorsa idrar örneğinden özel bir yöntemle varlığı
araştırılmalıdır. İdrarda kalsiyum atılımının fazlalığı aynı zamanda
açlık ve yükleme testleriyle hasta hastaneye yatırıldıktan sonra da
tespit edilebilir. Bunlar ayrı sekillerde yorumlanır. Ürolog tüm bu
verileri kullanarak taşın sebebini saptamaya çalışır.

Taş oluşumunu engellemek için yapılması en kolay şey bol miktarda su
içmek ve bunu alışkanlık haline getirmektir. Devamlı taş üreten hastalar
günde en az iki litre idrar çıkartacak kadar su içmelidirler.

İdrarlarında fazla miktarda kalsiyum ve oksalat atılan hastalarda bu
maddeleri içeren gıdaları daha az tüketmelidirler.

Bazı kimseler fazla miktarda kalsiyumlu gıdalar almamalarına rağmen
idrarlarında kalsiyum miktarı fazla çıkar.Yine kalsiyum içeren
antiasitlerden(mide asidini azaltan) ve aşırı D vit
alınmamalıdır.Ürologlar kalsiyum ve ürik asit taşlarının oluşumunu
engellemek için ilaç verebilirler.Bu ilaçlar taş oluşumunda anahtar rol
oynayan idrar asitliğini ve alkaliliğini ayarlarlar. Allopurinol adı
verilen ilaç da sık kullanılır ve idrarda kalsiyum miktarını ve ürikasit
miktarını azaltır.

Bir diğer tedavi yolu kalsiyum taşlarını önlemek için idrarda atılan
kalsiyum miktarını kontrol altında tutmaktır.Bunun içinde içeriğinde
hidroklorotiazid içeren idrar söktürücü ilaçlar kullanılır.Bu ilaç
böbreklerden idrara geçen kalsiyum miktarını önemli oranda azaltır.

Bazı barsak hastalıklarında görülen ve aşırı kalsiyum emilimine bağlı
olan idrarda fazla kalsiyum atılmasını engellemek için ise barsaktan
emilimi azaltan sodyum selüloz fosfat kullanılır. Bu ilaç kalsiyumu
barsakta tutarak, kana geçmesini ve idrarla atılmasını önler.

Yine deneysel olarak oksalat idrarda itrahının fazla miktarda saptandığı
durumlarda B6 vitaminin kullanılması faydalı olacağı bildirilmiştir.

Eğer taş tam olarak ortadan kaldırılamazsa Ürolog acetohidroamikasit
(AHA) adındaki ilacı kullanabilir. İlaç uzun süre antibiotik tedavisi
ile birlikte kullanılabilir.

Extracorporeal Shockwave Lithotripsy. Extracorporeal shockwave
lithotripsy (ESWL) üriner sistem taşlarının tedavisinde en sık ve
güvenle kullanılan tedavi yöntemidir. ESWL cihazları vucut dışında
oluşurulan ve vucuda gönderilen şok dalgalarının taşa çarparak onu
kırması esasına dayanarak çalışırlar. Burada taşlar kum taneleri gibi
parçalanırlar ve idrarla kolaylıkla atılabilecek hal alılar.

Çok çeşitli ESWL cihazları vardır.Bir kısmında bir su banyosu vardır ve
şok dalgaları bu banyo arcılığı ile vücuda gönderilir.Diğer bir kısmında
su banyosu bir zarla örtülü olup hasta bu zarla temas eder.Bir çok
cihaz taşı röntgen ışınları ile tesbit ederler. Ancak bazı cihazlarda
odaklama denilen bu özellik ultrasonografi ile yapılır ve bir radyasyon
riski olmadığı için doktor tüm seans boyunca görüntüleme sistemini
çalıştırarak tedaviyi devamlı olarak izler.

Radyolojik odaklı cihazlarda bu kullanılmaz. Ayrıca küçük odaklı (Küçük
bir noktaya şok gönderen) cihazlarda anestezi gerekmez ve küçük
çocukların taşları rahatlıkla kırılır.

Bir çok vakada ESWL ayaktan bir işlem olarak uygulanır ve hastanede
yatmaya gerek yoktur. Tedavi sonrası toparlanma dönemi çok kısadır ve
birçok hasta tedavi sırasında veya kısa bir süre sonra normal günlük
aktivitelerine döner.

ESWL tedavisinin mutlak kullanılmaması gereken 2 durum kanama
hastalıkları ve gebeliktir. Hipertansiyon kısmı kontrendikasyon teşkil
eder. Bu durumda hastanın öncelikle tansiyonunun düzenlenmesi
gerekmektedir.

ESWL tedavisinin de kendine göre komplikasyonları olabilir. Aşağı yukarı
tüm hastaların tedavi seansları sonrasında bir kaç gün idrarları kanlı
olur. İdralarında ve böbrek bölgelerinde kum dökmeye bağlı yanma ve ağrı
olabilir. Komplikasyonları azaltmak için hastaların tedaviden uzun süre
öncesinden başlayarak Aspirin ve kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlar
almaması gerekir.

Bazen dökülen kum parçaları idrar yolunda sıkışır ve düşmez.İdrar
akımına engel olan ve ağrıya neden olan bu nadir durumda bazen Ürolog
idrar yolunu rahatlatmak için ince silikon bir tübü idrar yoluna (
Mesaneden böbreğe) yerleştirir. Böylece idrar akımı Perkutan
Nefrolitotomi. Bazen taşların çıkartılabilmesi için Perkutan
Nefrolitotomi denilen cerrahi yönteme gerek duyulur.Bu yöntem taşların
büyük olduğu böbreğin özellikle alt kısmında yerleşmiş büyük taşlarda;
taşla birlikte böbrek çıkışında daralma meydana gelmesi durumunda
(dışardan damar basıncı hariç) ve ya ESWL nin etkili olamayacağı
durumlarda tercih edilir.