Besin Enfeksiyonları, Bulaşma Kaynakları, Besin Zehirlenmelerine Neden Olan Enfeksiyon

Hastalık yapabilme yeteneğine sahip gözle görülmeyecek kadar küçük
mikroorganizmalar besinlerle teması sonucu insanlar için oldukça zehirli
olabiliyorlar. Bu mikroorganizmalar besinleri bozabildiği gibi tüketimi
insanlar da oldukça ağır sonuçlar doğurabiliyor. Bozulmuş besinlerin
tüketimi ile oluşan bu hastalık haline genel olarak besin zehirlenmesi
adı verebiliriz.

Bu mikroorganizmalar doğada bakteri, virüs ya da mantar formlarında
çeşitlilik gösteriyorlar. Hastalık etkeni ile karşı karşıya kalan
bünyemiz genellikle bu mikroorganizmaya tepki olarak bulantı, kusma gibi
rahatsızlıklarla kendini savunuyor. Fakat bağışıklık sistemi zayıf
(çocuklar, yaşlılar, kanser tedavisi gören kişiler, Aids gibi bağışıklık
sistemi hastalıkları vb..) kişilerde belirtiler oldukça ağırlaşarak
hayati tehdit unsuru olabiliyorlar.

Besin zehirlenmelerinin en önemli belirtileri ishal ve kusmadır. Bunun
en belirgin nedeni ise hastalık etkenini sindirim sistemimizle almamız
oluşturuyor. Bu belirtiler mikroorganizmanın türüne göre çeşitlilik
gösterebilir. Mide kanamalarına kadar varan kusmalar olabildiği gibi,
kanlı dışkı da zamanla zehirlenmenin boyutuna ve çeşitliliğine göre
görülen olumsuz durumlardır.

Besin zehirlenmelerinin en tehlikeli olanı Botalizm yani konserve
zehirlenmesi adı verilen durumdur. Araştırmacılara göre 3 kg botalizm
zehiri birçok canlıyı aynı anda yok edebilir.

Savaş ile birlikte gündeme oturan kimyasal silahlar için bu tür
mikroorganizmalar tercih sırasının başında yer alıyor. Tercih
edilmelerinin birinci nedeni üretim kolaylığı, ucuz silahlar oluşu ve
tabiki aynı anda birçok insanı hasta yapabilme özelliği. Savaşın en
korkunç yüzü bu durmudan en çok çocukların etkilenmesi

Amerika da 1994 de yapılan bir araştırmanın iddiasına göre o yıl ölen
9000 kişinin ve görülen 33 milyon hastalığın nedeni besinlerle ilgili.

Besin zehirlenmelerine en çok maruz kalan gruplar:

Bağışıklık sistemi hastalığı geçirenler ya da bağışıklık sistemi zayıf
kişiler

Organ nakli operasyonu geçirmiş olanlar

Hamile bayanlar

Genç çocuklar, yaşlılar

Antibiyotik ve antiasid türevi ilaç kullananlar

Evsizler, göçmen ve kırsal kesimler

Sosyo-ekonomik durumu düşük insanlar

Bulaşma kaynakları:

Bakteriler ve diğer mikroorganizmalar(virüs, mantar vb.) doğada oldukça
fazla bulunurlar. Bakterilerden patojen olan yani hastalık yapma
yeteneğine sahip olanlar besinlerin, sebze ve meyvelerin yüzeylerine dış
etkenlerle yerleşirler. Gübre ve yan ürünleri özellikle kuru ve nemli
ortamlarda büyüyen tahıllarda ürer ve tehlikeli olabilirler. Deniz
canlılarının hastalanması da kanalizasyon sularının denize dökülmesiyle
ve deniz etrafında bulunan toksinlerle oluşur. Süt, yumurta, deniz
ürünleri, kırmızı et mikroorganizmalar için iyi bir besi yeridir.
Çürümüş besinler, kimyasal yada mikroplu sularla temas eden ya da bu
sularla büyüyen besinler, veteriner ilaçlarından ve günümüz tehlikesi
hastalıklı hayvan pisliği gübrelerinden insanlara geçmektedir. Ayrıca
saklama koşullarına uyulmadığında yiyecekler bozulabilir ve besin
zehirlenmelerine açık hale gelir.

Sıklıkla besin zehirlenmelerine neden olan mikroorganizmalar:

Salmonella Species

Campylobacter jejuni/coli

Escherichia coli

Toxosplasma gondii

Norwalk virus

Salmonella

Sistemik enfeksiyonlara ve ishale neden olur. Şiddetli olan bu ishal
türünde dışkıda mukus ya da kan bulmak mümkündür. Birkaç gün sürer fakat
hastalık mikrobu haftalarca dışkıda bulunur. Çok gençleri, yaşlıları ve
bağışıklık sistemi zayıf olanları daha çok etkiler. Yiyecek üretimi
için kullanılan hastalıklı hayvanlar bu hastalığın birebir
taşıyıcılarıdır . Belirtiler bir ya da iki gün içerisinde kendini
gösterir.

En çok bulaşma görülen ürünlerin başında:

Kümes hayvanları ve ürünleri

Et ve ürünleri

Süt ve süt ürünleri

Yumurta

Deniz ürünleri

Yumurta salmonella enterica’in bilinen taşıyıcılarındandır. İki tür
salmonella tipi vardır. Bunlardan birincisi enterica diğeri bongori’
dir. İnsanı en çok hasta yapabilen tür S. Enterica dır.

İnsandan insana bulaşma toplu kullanılan banyo ve tuvaletlerde
mümkündür. İnsan dışkısında bulunan hastalık etkeni ellerini yıkamadan
çıkan insanların başka insanlarla temasa geçmesi ve bu insanlarında bir
şekilde bu mikrobu sindirim sistemine ulaştırması ile mümkün olabilir.

İyi pişmemiş etlerde bu mikrop saklı kalabildiği gibi, işlenmemiş ya da
kaynatılmamış sütlerden ve hastalıklı hayvan yumurtalarından da
hastalanabiliriz. Eğer hastalandı iseniz hastalık mikrobunuzu tamamen
üzerinizden atmadan evde yemek hazırlıklarına yardım etmeyiniz. Lamba
prizleri, tuvalet banyo musluk başları en kolay bulaşma yerleridir.
Tuvaletlerinizi sık sık dezenfekte etmelisiniz.

İnatçı ishaller vücudun su tuz dengesi bozabilirler. Salmonella
mikroorganizmasının en belirgin belirtisi inatçı ishal ciddiye
alınmalıdır. Eğer uzun süren ishalleriniz varsa lütfen bir hekime
başvurunuz.

Campylobacter

En iyi bilinen enfeksiyon ishal nedenidir. Her yıl 120-360 kişi Amerika
da bu nedenle ölmektedir. İyi pişmemiş tavuk eti, pastörize edilmemiş
süt ve işlenmemiş su hastalığın yayılmasını sağlar. İnsan dışkısında
haftalarca bulunabildiği için özellikle ortak kullanılan tuvaletlerde
elden ele temasla ve bebek bezi değişim kabinlerinde bulaşma nedenli
insanlara kolaylıkla geçebilir. Sindirim sisteminden insanlara bulaşır.
Bebekler ve çocuklar için oldukça tehlikelidir. Ortak kullanım
yerlerinde hijyen şartlarına oldukça dikkat edilmeli. İş yerinde ya da
ortak kullanım alanlarında yemek yemeden önce mutlaka ellerinizi bol su
ve sabunla yıkamalısınız. Ev temizliğinde özellikle banyo ve tuvaletleri
sık sık dezenfekte etmelisiniz. Lamba prizleri, tuvalet banyo musluk
başları en kolay bulaşma yerleridir. Evimizde ya da işyerlerinde banyo
tuvalet dezenfeksiyonuna oldukça dikkat edilmelidir. İnatçı ishaller bu
mikroorganizmada da görülür. Şiddetli ishaliniz varsa mutlaka bir hekime
başvurunuz. Ellerinizi yıkamadan yemek yemekten kaçınınız ve özellikle
toplu taşıma araçlarını kullandıktan sonra mutlaka ellerinizi
sabunlayınız. Halka açık tuvalet banyo kullanımınızı en aza indiriniz.

Escherichia Coli

Bu bakteri insan ve hayvanlarda birçok hastalığa neden olur. Kolit ve
idrar yolları enfeksiyonlarının bir numaralı etkenlerindendir. Sulu
ishal, karın ağrısı, kanlı dışkı, akut böbrek yetmezliği olabilir.
Ortaya çıkış nedenleri arasında yeterli işlem görmemiş meyve suları,
sütler ve iyi yıkanmamış sebzeler oluşturur. Sebze ve meyvelerinizi
mümkün olduğunca bol su ile ovuşturarak yıkayınız. Ellerinizi bol su ve
sabunla sık sık sabunlamalısınız. Toplu kullanım yerlerinde özellikle
okula giden çocuklarınıza el yıkama alışkanlığı kazandırınız.

Toxoplasma gondii

Paraziter bir protozoa dır. Etkilenmiş yetişkin insanlarda genelde
sadece ishal olabilir. Hamile bayanlar bu etkeni alırlarsa bebeği de bu
mikroorganizmadan etkilenir. Özellikle hamile bayanlarda birinci derece
enfekte düşük nedenidir. Cenin de beyinde kalıcı izler bırakabilir.
Bağışıklı sistemi zayıf olanlarda oldukça etkilidir. HIV olanlarda
öldürücüdür. Pişmemiş ya da işlenmemiş et, iyi yıkanmamış besinler, ve
tarımsal alanlarda hayvan dışkısı ile bulaşmış besinlerle sindirim
sistemine alınır. Ara konak kedilerdir. Burun mukozasında bu
mikroorganizmayı taşırlar. Hastalıklı kediler denetim altına
alınmalıdır. Besinler kullanılmadan önce bol su ile yıkanmalıdır.
Şiddetli ishal belirtileri ile karşı karşıya iseniz mutlaka bir hekime
başvurmanız gerekir.

Cryptosporidium parvum

Haftalarca sulu ishale neden olan bir protozoadır. Çocuklar daha çok
etkilenir. Bağışıklık sistemi problemi olanlarda ölümcül olabilir.
Bulaşmış içme suyu ve meyve sularından insanlara sindirim yolu ile
geçebilirler. Hastalık etkenini taşıyan memeli hayvanların dışkılarında
bu mikroorganizma uzun süre hastalık yapma yeteneğini kaybetmez. Bu
etken bir tür mantar enfeksiyonudur. Atmosferde normalde hep bulunan bu
mikroorganizma immün sistemi zayıf kişilerde hastalığı başlatabilir.
Sağlıklı insanlar çok fazla etkilenmezler. Şiddetli ishal, karın ağrısı
şikayetlerinizde bir hekime başvurmalısınız.

Norwalk virüsü

Gastrointestinal sistem hastalığıdır. Sulu ishale neden olur. Bu
mikroorganizmanın yarattığı şiddetli ishaller sonucu hastanın su tuz
dengesi tamamen bozulabilir ve deride kuruma ile başlayan dehidratasyon
halini alabilir. Bu virüs yıkanmamış sebze ve meyvelerde bulunması
yüksek ihtimaldir. Sebze ve meyvelerinizi bol su ile yıkamalısınız.
Belirtileri kendinizde yaşıyorsanız mutlaka bir hekime başvurmanız
gerekir.

Botulizm Zehirlenmesi

Genellikle evde yapılan konservelerde üreme gösteren bir bakteridir.
Oksijensiz ortamda yaşayabilen bu organizma konserveler içerisinde
oksijensiz olarak konserve içerisinde kolaylıkla yaşayabilir.
Zehirlenme belirtileri ishal, kusma, karın ağrısına ek olarak bilinç
kaybı, konuşma ve görme bozuklukları gibi nörolojik belirtileri de
vardır. Çocuklar, yaşlılar da hayati tehlikeye neden olur.

3 kg botalizm zehiri birçok canlıyı anında öldürebilir. Çok şiddetli bir
zehir olan botalizm belirtilerinin başlaması ile teşhisin anında
yapılması önemlidir. Mutlaka şüphelendiğiniz bir belirti ile
karşılaşırsanız zaman kaybetmeden bir hekime başvurunuz.

Zehirlenme oldukça ciddi bir haldir. Bu halin belirtileri etkene göre
değişiklikler gösterse de insan vücudunda derin izler bırakabilir.
Şüpheli bir halde mutlaka bir hekime muayene olmak şarttır.

Birkaç öneri;

Toplu kullanım yerlerinde hijyene oldukça fazla önem verilmesi
hastalığın yayılmasını en aza indirir. Eller yıkanmadan asla beslenme
yapılmamalıdır. Sokakta satılan yiyeceklerden uzak durulmalı. Ortak
kullanılan tuvaletleri en az kullanmaya özen göstermeliyiz.
Çocuklarımıza okul ve benzeri yerlerde kendisini koruyabilmesi için el
sabunlama alışkanlığı kazandırılmalı, çocuğa bu işlem eğlenceli bir oyun
gibi algılamasını sağlamalıyız.

Tarihi geçmiş, delik, yırtık, içerisinde yabancı cisim bulduğumuz
herhangi bir ürünü kullanmayınız. Paket reçel, ayran, tereyağ gibi küçük
numunelerin aliminyum kısmında bir bombe olup olmadığına dikkat ediniz.
Bozulmaya başlayan bu hazır ürünler içerisindeki asit miktarını
artırarak aliminyumu dışarıya doğru bombeleştirebilirler.

Bilmediğiniz ya da güvenli olduğuna emin olmadığınız süt ve süt
ürünlerini tüketmeyiniz. Mümkünse güvenilir markaların pastörize
ürünlerini tercih ediniz. Açık süt kullanıyorsanız oldukça iyi
kaynatınız.

Sebze ve meyvelerinizi asla yıkamadan yemeğiniz. Bol su ile avuşturarak
en ince ayrıntısına kadar sebzelerinizi yıkayınız.

Et, süt yumurta gibi hayvansal ürünleri buzdolabında saklayınız.
Dışarıda bekleyen süt ve süt ürünleri, et, tazeliğine emin olmadığınız
yumurta gibi besinleri almayınız.