Mustafa Han I

Osmanlı pâdişâhlarının on beşincisi ve İslâm halîfelerinin seksenincisi.
1591 senesinde Manisa’da doğdu. Her şehzâde gibi iyi bir eğitim gördü.
Ağabeyi Birinci Ahmed Hanın vefâtı üzerine, 22 Kasım 1617’de, ilk defâ
ekberiyet kâidesine göre, yâni hânedânın en yaşlı mensûbu olarak zorla
tahta çıkarıldı.
Sultan Mustafa Han, devlet meseleleriyle ilgilenmediğini ifâde ederek,
saltanatı kabul etmediyse de bu hâl devlet erkânınca göz önüne alınmadı.
Ancak, çok geçmeden devlet işlerinde Sultânın yabancı kalması ve
işlerin karışması üzerine, durumun böyle devâm edemeyeceğini anlayan
devlet adamları, hal’ine fetvâ aldılar ve 26 Şubat 1618 günü Sultan
Mustafa’yı tahttan indirerek, yerine Genç Osman’ı çıkardılar.

Ancak, yenilik taraftarı olmayanların tahrikleri netîcesinde isyân eden
yeniçeriler, 19 Mayıs 1622’de Genç Osman’ı tahttan indirdiler. Bu durum
Sultan Mustafa’nın ikinci defâ tahta geçirilmesine yol açtı. Bu sırada
Sultan Osman Hanın vezîriâzam Kara Dâvûd Paşa tarafından şehit
ettirilmesi büyük karışıklıklara sebep oldu. Sultan Mustafa Han, Dâvûd
Paşayı azlederek yerine Mere Hüseyin Paşayı getirdiyse de, isyanlar son
bulmadı. Erzurum Beylerbeyi Abaza Mehmed Paşa başkaldırarak,
bölgesindeki yeniçerilerin bir kısmını öldürttü. “Genç Osman’ın
intikâmını alacağım” diye and içen Abaza, İstanbul’a gelmek için yola
çıktı. Bursa’yı muhâsara ettiyse de alamadı. Kış geldiği için Niğde’ye
çekildi.

Anadolu’daki isyanlar ve Genç Osman’ın şehit edilmesi olayına adı
karışan sipâhiler, halk nezdinde kazandıkları nefreti silmek için, bir
dîvân toplantısı sırasında ayaklanarak Sultan Osman Hanın kâtillerinin
bulunmasını istediler. Bunun üzerine Kara Dâvûd Paşa ve Kalenderoğlu
denilen kişiler, yakalanarak îdâm edildiler.

Diğer taraftan Osmanlı Devletinin iç karışıklıklarından istifâde etmek
isteyen Lehistan kazakları, daha önce imzâlanan antlaşma şartlarına
uymayarak, şayka adı verilen yüz elli civârında küçük gemiyle Osmanlı
kıyılarına saldırdılar. Kazakların üzerine gönderilen Karadeniz serdârı
Damad Recep Paşa, kazakları tâkip ederek Kilgra önünde bir çok
gemilerini batırdı ve 21 gemiyi zaptederek beş bin esirle İstanbul’a
döndü.

İstanbul’da vukû bulan karışıklıklar ve Anadolu’da meydana gelen
isyanlar, Osmanlı Devletinin başında daha kudretli, azimkâr ve zekî bir
pâdişâhın bulunmasını gerekli kılıyordu. Bu sebeple, 1623’te sadârete
getirilen Kemankeş Ali Paşa, Şeyhülislâm Yahyâ Efendi ve diğer devlet
erkânı toplanarak Sultan Mustafa’nın, artık, makâm-ı saltanatta
kalmaması gerektiği husûsunda karara vardılar. Nitekim, verilen fetvâ
ile 10 Eylül 1623 günü Sultan Mustafa, ikinci defâ tahttan indirildi ve
yerine Dördüncü Murâd Han geçti.

Sultan Mustafa Han, zayıf ve nârin vücutlu idi. Yüzü her zaman solgun
olup, üzüntülü bir görünüşü vardı. Son derece dindârdı. Sık sık
türbeleri ziyâret eder ve çokça sadaka dağıtırdı. Saraydaki hayâtını
ibâdet içinde, dînî eserler ve Kur’ân-ı kerîm okuyarak geçirirdi.
Saltanatta gözü olmadığı için, her iki hal’inde de en küçük bir
memnûniyetsizlik göstermemiş, tahttan sevinçle inmiştir.

20 Ocak 1639 günü Topkapı Sarayında vefât eden Sultan Mustafa Han,
Ayasofya Câmii karşısındaki türbesinde medfundur.