Epiküros - Yaşamı Ve Savunduğu Düşünceleri

Epiküros EPİKÜROS M.Ö. 341-270 yılları arasında yaşamış ve
felsefesi, Hellenistik dönemin diğer ögretileri gibi, daha çok ahlak
ağırlıklı bir sistem kurmuş olan Yunanlı düşünür.

Epiküros, varlık görüşünde Milattan önce beşinci yüzyılda Demokritos ve
Leukkipos tarafından kurulmuş olan atomcu ögretiyi benimsemiştir. Ona
göre, gerçekten var olan herşey, son çözümlemede iki ve yalnızca iki
türden şeye indirgenebilir: Atomlar ve boşluk. O, var olan cisimlerin
iki türden olduğunu öne sürer. Bunlar, bileşik cisimler ve söz konusu
bileşik cisimlerin kendilerinden meydana geldiği birimler olarak
atomlardır. Epiküros, işte bu çerçeve içinde, bileşik olmayan
cisimlerin, yani atomların, bileşik cisimler dağıldığı zaman yok olarak
hiçliğe gitmemek ve tam tersine varolmaya devam etmek durumundaysa eğer,
bölünemez ve değişmez olması gerektiğini iddia etmiştir.

Bundan başka atomlar doğaları itibariyle katı ve bölünemez olmalıdır. Şu
halde, Epiküros'a göre, evrenin temelinde bölünemez olan atomlar
vardır. O, ayrıca, evrenin kendisi sınırlanmamış olduğundan, evrendeki
atomların sayısı ve boş mekanın kendisinin de sınırsız olduğunu
söylemiştir. Yine, bölünemez olma atomların temel bir özelligidir. Bir
atom varlığa gelmiş olamayacağı gibi, yok olup gitmez de. O değişmez,
nicelik bakımından artmaz ve azalmaz. Atom homojen bir birimdir.
Atomların bundan başka büyüklük, şekil ve ağırlık gibi özellikleri de
vardır. Epiküros, atomların büyüklük ve şekil bakımından birbirlerinden
farklı olabilmelerine karşi çikar, çünkü atomların farklı büyüklük ve
şekillere sahip olabilmeleri, onları sonsuzca küçük ve algılanamaz olan
birimler olmaktan çikarir.

Bununla birlikte, Epiküros'a göre, atomlar birbirlerinden ağırlık
bakımından farklılaşirlar. O, atomların boşlukta aşağıya doğru düşmeleri
ve yukarıya doğru yükselmeye direnç göstermelerinin, ancak ağırlık
özelligiyle açıklanabileceğini savunmuştur. Başka bir deyişle, ağırlığı
olmayan bir cisim hareket etmeyeceğinden, evrendeki değişme ve bileşik
cisimlerin hareket etme olgusunu açıklayabilmek için, Epiküros'a göre,
ağırlığı atomların başka bir zorunlu özelligi olarak kabul etmek
gerekmektedir.

Buradan da anlaşilacağı gibi, Epiküros'un metafiziğinin atomlar ve
boşluktan sonraki üçüncü temel kategorisi, hareket ya da değişmedir.
Atomlar her zaman aşağıya doğru hareket etmiştir ve gelecekte de aşağıya
doğru hareket edecektir. Bununla birlikte, Epiküros'un atomların
hareketine ilişkin açıklaması, atomcu görüşün kurucusu olan
Demokritos'un açıklamasından farklılık gösterir. Bunun da nedeni,
Hellenistik felsefede pratik felsefenin, dini kaygıların ve ahlakın ön
plana çikmasidir. Epiküros, insanda irade ve seçme özgürlügüne açık kapı
bırakmak için, Demokritos'un mutlak anlamda determinist bir evren
görüşünden belli ölçüler içinde uzak durmuştur.

Demokritos'un görüşünde, atomlar boşlukta yukarıdan aşağıya doğru farklı
hızla hareket eder. Atomların hızlarındaki farklılık ise, onların
farklı ağırlıklara sahip olmalarından kaynaklanır. Atomlar boşlukta
farklı hızlarla hareket ettiklerinden, birbirleriyle çarpisir. Bu
çarpismalar ise, tıpkı bilardo toplarının birbirleriyle çarpismalarina
benzer. Bu çarpismalar sonucunda atomlar birbirlerinin yönlerini
değiştirirler. Her çarpisma evrende yeni bir düzenlemeye ve yeni bileşik
cisimlerin doğuşuna yol açar. Evrende duyularımız aracılığıyla tecrübe
ettiğimiz tüm değişme ve oluşumlar atomların söz konusu çarpismalarinin
ve bu çarpismalara gösterilen zincirleme tepkilerin sonucunda ortaya
çikar.

Demokritos'un evren görüşü, mutlak anlamda determinist bir evren
görüşüdür. Başka bir deyişle, onun görüşüne göre, evrenin belli bir
andaki hali evrenin bundan bir önceki halinin zorunlu sonucu olarak
ortaya çikar. Buna göre, atomların belli bir andaki konumları, hızları
ve onların hangi yönde hareket ettiği bilinirse, gelecekte nelerin
olacağı tam bir kesinlik ve dakiklikle bilinebilir. Epiküros ise, bu
görüşe karşi, atomların yalnızca aşağıya doğru hareket ettiğini değil,
fakat aynı zamanda normal yollarından küçük bir sapma göstererek hareket
ettiğini söyler. Böyle bir sapma ortaya çiktiğı zaman ise, tüm
atomların yönleri değişir ve dolayısıyla her şey belirlenmiş olamaz.
Bununla birlikte, sapmanın bir nedeni yoktur, bundan dolayı gelecekteki
olayların seyri önceden bilinemez.

Şu halde, Epiküros'un evren görünüşünde rastlantıya da yer vardır. O,
evrenin mutlak anlamda belirlenmiş bir evren olmadığını öne sürmekle
birlikte, evrendeki herşeyin maddi bir yapıda olduğu konusunda
Demokritos'la uyuşur. Buna göre, ruh ve Tanrı da dahil olmak üzere,
evrendeki herşey maddi bir yapıdadır. Cisimler gibi ruhlar ya da
zihinler de, maddi nesnelerden başka hiçbir şey değildir. Zihin
cisimden, ruh atomu adı verilen özel bir türden atomlardan meydana
gelmiş olması bakımından farklılık gösterir. Ruh atomları maddi
cisimleri oluşturan sıradan atomlardan, daha ince ve küresel olmak
bakımından farklı olan atomlardır. Epiküros'un görüşünde, düşünce
türünden zihinsel olaylar da ruh atomlarının çarpismalariyla açıklanır.

Atomların bir çarpismasi duyu organını harekete geçirdiği zaman, bu
durum ruh atomlarını hareket ettirir ve düşünce bu durumun sonucunda
ortaya çikar. Epiküros'a göre, canlı bir varlık ile cansız bir cisim
arasındaki tek farklılık cansız varlıklarda ruh atomlarının bulunmadığı
yerde, canlı varlıkların ruh atomlarına sahip olmasıdır. Canlı bir
varlık, bir insan öldügü zaman, ruh atomları, atomların söz konusu
canlıyı meydana getiren düzeninden ayrılıp gider ve geride yalnızca
cisimsel atomlar kalır.