Epiktetos - Yaşamı Ve Savunduğu Düşünceleri

Epiktetos EPİKTETOS: 55-135 yılları arasında yaşamış Stoalı filozof
ve ahlakçı.

Azad edilmiş bir köle olan Epiktetos'un Stoacılığının temelinde,
özgürlük, tanrısal kayra, insanlık ve ahlak düşüncesi bulunur. Kendisine
bilge kişi olarak Sokrates'le Diogenes'i örnek almış olan Epiktetos,
temelde ahlak ile ilgilenmiş ve gerçek eğitimin, bütünüyle bireye ait
olan tek şeyin bireyin iradesi ya da amacı olduğunu kavramaktan başka
bir şey olmadığını iddia etmiştir. İnsan, ona göre, iradeden bağımsız
olan iyi ya da kötü hiçbir şey bulunmadığını ögrenmeli ve olayları
öngörmeye ya da yönlendirmeye kalkışmayıp, yalnızca onları anlama çabasi
göstermelidir.

İnsanın kendisinin dışındaki şeylere düşkünlük gösterme, yani kölelikle,
ahlaki amacını hayata geçirme, eşdeyişle özgürlük arasında bir tercihte
bulunması gerektiğini savunan Epiktetos'a göre, bir insana başka bir
insan zarar vermez, ona yalnızca kendisi zarar verebilir. Akademik
tartışma ve teoriyi hor gören Epiktetos'un mesajı, Stoalıların birçoğu
gibi, entellektüellere, yönetici sınıfa değil de, ortalama insana
yönelmiştir.

Siyaset alanında, Epiktetos, insanı, Tanrı'dan başka insanları da içeren
büyük bir sistemin üyesi olarak görmüştür. Ona göre, her insan
öncelikle, kendi toplumunun bir yurttaşidır. Ama o, bir yandan da,
tanrıların ve tüm insanların oluşturduğu daha büyük bir topluluğun
üyesidir. Kent devleti bu topluluğun yalnızca kötü bir kopyasıdır.
İnsanlar akıllı yanlarıyla, Tanrı'nın çocuklaridirlar ve kendilerinde
tanrısal ögeler taşirlar. Bundan dolayı, insanlar, Epiktetos'a göre,
kentlerini ve yaşamlarını Tanrı'nın iradesine göre yönetmeye
çalismalidir.

Epiktetos'un İki Temel Kuralı:

Stoacı Epiktetos'un ahlak felsefesinin temelinde bulunan iki kural:
'İradenin dışında, iyi ya da kötü olan hiçbir şey bulunmadığını kabul
etmemiz gerekir' ve 'Olayları öngörüp yönlendirmeye çalismak yerine,
onları yalnızca bilgelikle kabul etmeliyiz'.

Epiktetos'a göre, insan için iyi olan tek şey iradedir ve en önemli
erdem bilgeliktir. Bilgelik ise, insanın kendisini doğanın ayrılmaz bir
parçası olarak görmesiyle ve doğanın seyrine ayak uydurmasıyla elde
edilir. İnsan kendisini dünyanın gidişinden sıyırıp ayıramadığına göre,
yapılacak en iyi iş dünyanın gidişini olduğu gibi benimserse, kendisini
gereksiz sıkıntı ve tedirginliklerden kurtarır.

Epiktetos'un bu anlayışına göre, insan bir dramdaki aktöre benzer. Dünya
ve dünyanın tarihiyle ilgili bu dramda, insan yalnızca bir oyuncudur.
Oyuncu oynayacağı rolü seçemez, dekora, oyunun kendisine etkide
bulunamaz. Tanrı ya da akıl ilkesidir ki, her insanın bu tarih içinde ne
olacağını belirler. Dünya sahnesinde bir tiyatro eserindeki oyuncuya
benzeyen insan, hiçbir etkide bulunamayacağı şeyler karşisında kayıtsız
kalmak durumundadır. Onun kontrol edebileceği tek bir şey vardır: Kendi
tavrı ve tutkuları.

O, bir başkasına daha iyi bir rol verildiği için kıskançlık duymamalı,
makyajı yapan burnunu çirkin gösterdiği için, kendisini aşağılanmış
hissetmemelidir. Yani, insan kendisine ne verilmişse onunla yetinmeli,
erişemeyeceği, sahip olamayacağı şeyler için, açlık, kıskançlık
duymamalıdır. Bütün bu duygular onu mutsuz kılar. Öyleyse, yapılması
gereken şey, akla uygun olmayan duygular, tutkular karşisında, kişinin
güçlü olması, bağımsızlığını kazanmasıdır. Bu bağımsızlığa giden yol
ise, bilgelikten geçer. İnsan kendisini bu olumsuz duygulardan
kurtarabilirse, yani duygusuzluk haline ulaşabilirse, bilge insana özgü
olan huzur ve mutluluğa kavuşabilir. Zira, yalnızca bilge insan rolünün
ne olduğunu bilebilir.