Alerji
Alerji kişilerin aslında zararlı olmadıkları halde bazı maddelere karşı
aşırı reaksiyon göstermesidir.Bizi zararlı organizmalara karşı koruyan
bağışıklık sistemimiz görevleri istilacıları (antijenleri) zararsız hale
getirmek olan vücut savunmacılarını (antikorlar) üretir.
Normalde vücudumuzu koruyan bağışıklık sistemi bazı insanlarda zararlı
olmayan birtakım maddelere de aşırı yanıt verir. Bu reaksiyonlara aşırı
duyarlılık ya da ALERJİ adı verilir.Alerjik reaksiyona yol açan antijene
de allerjen adı verilir.Alerjik reaksiyonlar tek tip değildir, birçok
yolla ortaya çıkarlar, vücudun değişik bölümlerinde meydana gelebilirler
ve çeşitli şiddette olabilirler.
İmmün (bağışıklık) sistemimiz iyi bir belleğe sahiptir. Yaşamımızın
başlangıcında organizmamız yabancı maddelerle karşılaştığında immun
sistem onları tanımayı ve belleğine almayı öğrenir.Ardından yabancı
maddelere (antijenlere) karşı antikorlar üreterek yanıtını hazırlar.
Organizmada ne zaman aynı antijen görülse hatırlama özelliği nedeniyle
daha önceden hazırlanmış yanıt başlar. Bu nedenle saman nezlesi olan bir
kişi her yıl polenlerle karşılaşınca immun sistemdeki bu özellik
sebebiyle hemen reaksiyon gösterir.
DUYARLANMA NASIL OLUŞUR?
Duyarlanma bağışıklık sisteminin antijenle temas etmesi, onu belleğine
alması ve ona karşı özel antikorları üretmesidir. Daha sonraki
karşılaşmada bağışıklık sistemi antijeni kolaylıkla tanıyacak ve hemen
reaksiyon gösterecektir. bir allerjene karşı duyarlanma için gerekli
olan süre kişiden kişiye değişir.
ATOPİ NEDİR?
"Alerjik bir bünyeye sahip olmak" demektir.Bu durum kalıtsaldır.Başlıca
üç çeşit atopik hastalık vardır:
· Atopik dermatit (egzama)
· Alerjik rint
· Alerjik astım
Alerjik rint çoğunlukla göz alerjisi (konjunktivit) ile birlikte
olabilir. Atopik kişiler genetik olarak İgE tipi antikorlar üretme
eğilimindedir. Bu İgE antikorları da çevrede bulunan ve normalde
zararsız olan alerjenlerle (polenler, ev tozları vb) etkileşime girerek
alerjik reaksiyonu başlatır.
Kalıtım alerjiyi nasıl etkiler? Bir çocuk eğer bir ebeveyni alerjikse
%30 alerjik olma riski taşır. Eğer her iki ebeveyni de alerjikse ALERJİ
gelişme riski %60 dır. Bununla birlikte alerjiler ikinci nesilde
görülmeyebilir.
Uzm.Dr.Cengiz Kırmaz* tarafından hazırlanmıştır. *(Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi İç Hastalıkları ABD İmmünoloji Bilim dalı)
SOLUNUMSAL ALERJENLER
EV TOZLARI: Ev tozlarının miktarı evin yerine, bulunduğu yerin iklimine,
deniz seviyesinden yüksekliğine göre büyük oranda değişir.Evden eve
(bir çiftlik evi ile apartman dairesi aynı değildir.) veya bir evin
farklı odalarında da değişkenlik gösterebilir(banyo ile yatak odası bir
değildir).Fakat değişmeyen bir şey vardır ki ev tozları bir allerjen
deposudur.Ev tozları içinde alerjiye sebep olan etken mite (akar)
dediğimiz ev tozu böceğidir.
Mite (Akar) lar: Akarlar küçük örümcek benzeri canlılardır ve gözle
görülemezler. Ortalama 0.3 mm. uzunluğundadırlar.Ev tozları içinde
yaşayan ve solunum yolu alerjilerine neden olan iki önemli akar türü
vardır.Dermatophagoides pteronysinnus ve Dermatophagoides farinea
bunların latince adlarıdır.Akarlar insanların deri döküntüleri ile
beslenirler.Başlıca yatak içinde (yastıklar,yatak,yorgan vs.) yaşarlar,
çünkü deri döküntülerinin en çok bulunduğu yer buralarıdır.Depo, silo
gibi yerlerde de yoğun olarak bulunurlar.Akarların dışkılarıda
alerjiktir. Yataklardan alınan bir gram tozda 2000 ile 15000 arasında
akar bulunabilir. Ev tozu akarlarına karşı olan ALERJİ; astım ve rint,
nadiren de konjonktivite yol açar. Yakınmalar özellikle uykudan uyanınca
başlar. Belirtiler yıl boyu sürer ancak sonbahar ve kışın kötüleşme
gösterebilir.
POLENLER: Polen bitkilerin erkek tohumudur.Bitki türlerine bağlı olarak
çok farklı şekilleri olan ince taneciklerden meydana gelir.Ortalama
boyutu 0.05 mm.dir.Bu da çıplak gözle görülemeyeceği anlamına
gelir.Polen tanecikleri birçok alerjik protein içerirler.Bu taneciklerin
küçük ve ince olanları rüzgar yolu ile dağılırlar.(anemophilus
polenler), daha büyük olanları ise böceklerle taşınırlar.(entemophilus
polenler) Rüzgarla dağılan polenler daha alerjeniktirler ve geniş alana
yayılabilirler.Bu nedenle bu polenlere karşı alerjisi olan kişilerin
çevrelerinde bitkiler olmadığı halde şikayetleri ortaya çıkabilir.
Böceklerle dağılan polenler parlak renkli ve güzel kokulu (böcekleri
cezbetmek için) çiçekleri olan bitkiler tarafından küçük miktarlarda
üretilirler.Dağılım yolu sebebiyle atmosferde bulunmazlar ve küçük
miktarda üretildiklerinden bu polenlere karşı az sayıda insan
alerjiktir.Polen alerjisine yol açan başlıca üç bitki ailesi
vardır.Bunlar çayır otları, ağaçlar, yabani otlardır.ALERJİ hastaları
havadaki polen konsantrasyonunun belli bir düzeyi geçmesinden sonra
alerjik belirtiler gösterirler.Bu polen konsantrasyonu türlere göre
değişmekle beraber havada her metreküp te 10-20 tanecik olarak
hesaplanmıştır.
Ağaçlar Ocak-Mayıs arası, çayır otları Mayıs-Temmuz arası, yabani otlar
Temmuz-Ekim arası polen verirler. Polenlere karşı olan ALERJİ alerjik
rint, alerjik konjunktivit, alerjik astım ve akut ürtiker şeklinde
ortaya çıkabilir.Yakınmalar sadece yılın belli zamanlarında olur ve
diğer aylarda kişi tümü ile sağlıklıdır.
KÜF MANTARLARI:
Küf mantarları gözle görülmeyen alerjik etkisi olan sporlar
üretirler.Renkleri türden türe değişir.Ev dışında (çürüyen bitkiler
üzerinde veya havada) bulunabilecekleri gibi ev içinde (evin güneş
görmeyen nemli yerlerinde) de bulunabilirler.Polenler gibi atmosferdeki
spor sayısı hava koşullarına bağlıdır.Havanın sıcak ve nemli olduğu
zamanlarda, örneğin yazın sonlarına doğru ve erken sonbaharda en
fazladır.
