Mehmed Han III

Osmanlı sultanlarının on üçüncüsü, İslâm halifelerinin yetmiş
sekizincisi. 1566 târihinde Manisa’da doğdu. Babası Üçüncü Murad Han,
annesi Sâfiye Vâlide Sultandır. Şehzâdeliğinde; yüksek din, fen, idarî
ve askerî ilimleri, kıymetli âlimlerden öğrenerek yetiştirildi. İlk
hocası İbrahim Cafer Efendidir. Haydar Efendi, Pir Mehmed Azmi Efendi,
Sultan Selim Medresesi Müderrisi Nasûh Nevâli Efendiden ders aldı.
Târihe geçen muhteşem bir merasimle sünnet edildi. 1583’te Manisa
sancağı Vâliliğine tâyin edildi. Kumandanlık ve devlet idâresi
siyâsetini iyice öğrenmek için Manisa’ya gönderildiğinde yanına
müderrisi Nasûh Nevâli Efendi, lalası Sipahi Bey ile Defterdar Baş
ruznâmecisi Hasan Beyzâde, Nişancı Lala Mehmed Paşa, Reisülküttâb olarak
da Abdurrahman Çelebi ve diğer vazifeliler verildi. 1595’in Ocak ayına
kadar Manisa’da vâlilik yaptı.
Babası Üçüncü Murâd Hanın vefatından on bir gün sonra 17 Ocak 1595
târihinde Manisa’dan İstanbul’a gelip, sultan îlân edildi. İlk icraatı,
devlet ve saltanatın emniyetini kuvvetlendirip, tâyinlerde bulunmak
oldu. Ulemâdan Sadeddin Efendiyi hocalığına, Ferhad Paşayı Sadrâzamlığa,
Halil Paşayı da Kaptan-ı deryalığa tâyin etti. 1593’ten beri devam eden
Avusturya harpleri esnasında, papa Sekizinci Clément’in teşvik ve
propagandalarıyla, ahâlisi Hıristiyan olan Osmanlı Devletine tâbi Erdel,
Eflâk ve Boğdan Voyvodalıkları Türklere karşı isyân ettiler. Sadrâzam
Ferhâd Paşa, Eflak Seferi için Serdâr-ı ekrem tâyin edildi. 14 Mayıs
1595’te Eflak ve Boğdan’ın imtiyazlı prenslik statüsü kaldırılıp vilâyet
hâline getirilerek, vâliler tâyin edildi. Papa’nın çağrısıyla Almanya,
Avusturya, Belçika, Bohemya, İtalya, Macaristan’dan toplanan elli bin
piyâde ve yirmi bin süvâriden meydana gelen Hıristiyan ordusu,
Avusturyalı Prens Mansfeld emrinde yardıma geldiğini haber alan Eflak
Voyvodası Mihail, binlerce Müslümanı kılıçtan geçirip, her yeri harap
etti. Prens Mansfeld, 1 Temmuz 1595’te Osmanlı idâresindeki
Macaristan’ın Estergon Kalesini kuşattı. Serdâr-ı ekrem Ferhâd Paşanın
ve eski Vezir-i âzam Koca Sinan Paşanın taraftarları seferde bozgunculuk
yaptılar. Ferhâd Paşa vazifesinden alınarak, Koca Sinan Paşa tekrar
Vezir-i âzam ve serdarlığa getirildi. birbiri ardına gelen felaketler ve
ölümler sebebiyle düşman karşısında kesin zafere gidilemedi.
Sadrazamlardan Ferhâd Paşanın îdâmı, Lala Mehmed ve Koca Sinan Paşaların
vefatları ve 27 Ekim 1595 Köprü Faciasıyla Akıncı Ocağının çok zarar
görmesi neticesinde, Estergon, Vişegrad, Tegovişte, Yergöğü düşman eline
geçti. Hıristiyanlar yerli ahaliye ve esir kumandanlara insanlık dışı
fiillerde bulundular. Önemli devlet adamları ile 3500 asker, Voyvoda
Mihail tarafından kazığa vuruldu.

Eflâk ve Macaristan cephelerinde, Osmanlı şehirlerinin düşman
ordularınca yıkılıp yakılması, ahâlinin kılıçtan geçirilmesine son
vermek için Üçüncü Mehmed Han, Vezir-i âzam Damad İbrahim Paşanın da
tavsiyesiyle 20 Haziran 1596 târihinde Eğri Seferine çıktı. Üçüncü
Mehmed Hanın, ordusunun başında bizzât sefere çıkması askerleri
coşturdu. Müslümanları zulümden kurtarmak aşkı ve şevkiyle Edirne,
Filibe, Niş, Belgrad yolundan Sirem’e gelindi. 26 Ağustos 1596 târihinde
Sirem’deki Salankamen Kalesindeki harp meclisinde, isyân hâlindeki
Erdel üzerine mi yoksa Avusturya işgalindeki Macaristan topraklarına mı
sefer edilmesi müzakeresi yapıldı. Eğri’nin askerî strateji bakımından
daha fazla kıymet arz etmesinden, Avusturya Cephesi hedef tâyin edildi.
21 Eylül 1596 târihinde Macaristan topraklarındaki Eğri Ovasına gelen
Sultan Mehmed Han, Otağ-ı Hümâyuna yerleşti. 24 Eylül 1596 târihinde
başlatılan Eğri Kalesi kuşatmasında, 4 Ekim’de dış kalenin fethinden
sonra iç kale de 12 Ekimde vire ile teslim oldu. Eğri’deki Avusturya
askeri cezalandırıldı. Şehrin en büyük kilisesi câmiye çevrilerek, 18
Ekim Cumâ günü Türk-İslâm an’anesince Sultan Mehmed Han, Cumâ namazını
burada kıldı.

Eğri fâtihi Sultan Üçüncü Mehmed Han, 23 Ekim 1596 târihi Harp meclisi
kararınca ileri harekâta devam etti. 24 Ekim 1596 târihinde, Haçova’da
Alman, Avusturya, Çek, Fransız, İspanya, İtalyan, Leh, Macar, Papalık
askerlerinden meydana gelen 300.000 mevcutlu Hıristiyan ordusuyla
karşılaşıldı. 100-110.000 mevcutlu Osmanlı ordusu, 25 Ekim günü başlayan
Haçova Meydan Muhârebesinde 26 Ekimde düşman ordusunu mağlup etti (Bkz.
Haçova Meydan Muhârebesi). Haçova’da büyük bir zafer kazanılmasının
ardından, 22 Aralık 1596 târihinde İstanbul’a dönüldü. İstanbul’da Eğri
ve Haçova zaferleri sevinciyle, üç gün üç gece merâsim ve şenlikler
yapıldı. Şâir Bâkî dâhil birçok divan şâirleri Sultan’a kasideler,
manzum târihler ve zafernâmeler sundular. Avusturya cephesine Satırcı
Mehmed Paşa Serdar-ı ekremliğe tâyin edildi.

Osmanlı Devletinin Avrupa cephesinde harplerle uğraşmasını fırsat bilen
İran Safevî Devleti Anadolu’da, önce propaganda faaliyetlerini başlatıp,
isyanlar çıkarttı (Bkz. Celâlîler). Celâlî isyanları denilen bölücü ve
yıkıcı faaliyetlerin ardından, Safevîler, Osmanlı Devleti hududuna
saldırdılar. Avusturya ve İran cephelerini halletmek çârelerini
araştıran Üçüncü Mehmed Han, 1603 yılında 21/22 Aralık gecesi vefât
etti. Ayasofya Câmii bahçesindeki türbesine defnedildi.

Sultan Üçüncü Mehmed Han çok nâzik, halîm selîm, vakûr, kerîm bir
şahsiyete sâhipti. Sancakbeyliğinden saltanata gelen son Osmanlı
pâdişahıdır. Bütün Osmanlı pâdişahları gibi iyi bir şâir olup
şiirlerinde Adlî mahlasını kullanırdı. Beş vakit namazını dâimâ cemâatle
kılardı. Devrin kaynakları dindârlığını, hazret-i Muhammed (sallallahü
aleyhi ve sellem), Dört Halife, Eshâb-ı kirâm ve âlimlere hürmetini
yazar. Bunların adı bahsedildiği an hürmeten ayağa kalkardı.