Bostancı Ocağı

Osmanlı sarayları ile saray çevresinin ve iskelelerin asayişinden
sorumlu hizmetlilerin bağlı bulunduğu ocak.
Bostancılar ocağına, devşirme suretiyle toplanan acemi oğlanları
arasından, kabiliyetli olanları seçilirdi. Bu ocağa seçilenlerin
eğitimleri, İstanbul ve Edirne'deki saray bahçelerinde yapılırdı.
Saraylarda, camilerin inşaatına gereken malzemenin temini ve nakliyatı,
bu ocağa aitti. Topkapı Sarayının odununun, İzmit'ten getirilmesinde
kullanılan gemilerde, bostancılar, kürekçilik yaparlardı.

Bostancılar, zamanla askeri bir sınıf haline gelmişlerdir. Topkapı
Sarayında vazife yapan 300-400 bostancı olduğu halde, şehir içinde
asayişle görevli bir o kadar daha bostancı vardı. Şehir içindeki
bostancılar, Üsküdar, Eyüp, Kâğıthane, Boğaziçi, Adalar, Yeşilköy,
Kadıköy, Bostancı semtlerinde bulunurlardı. Bostancıların sayısı, zaman
içinde değişmiştir. On altıncı asır başında 3396 iken, aynı asrın
sonunda 1998, on sekizinci asırda ise 2400 kişi olmuştur.

Bostancı ocağının en büyük amiri, Bostancıbaşı idi. İstanbul etrafındaki
Marmara, Karadeniz ve Haliç sahillerinin muhafazası ve inzibatı buna
aitti. Sahillerde, bostancı ağasının izni olmadan yalı yapılmazdı.
Bostancıbaşı, sahillerdeki bina ve yalıların mevkileriyle, kimlerin
olduğuna dair mükemmel bir defter tutardı. Sahilde yaptırılan binalardan
vergi alırdı.

Bostancıbaşılar, Yalı Köşkünde otururlar, resmi günlerde, padişahın
atının üzengisini tutarlardı. Sarayın muhafazasından sorumlu oldukları
için, görevleri çok mühimdi. Bostancıbaşılar, başlarına kırmızı renkte
berata, kuşaklarına mücevherli kama takarlar; kırmızı kaftan, mavi
şalvar, ve ayaklarına yemeni giyerlerdi. Bostancıbaşılar, saray dışına
tayin edildiklerinde, kapıcıbaşı veya sancakbeyi olurlardı. Vezirliğe
kadar yükselenler de vardır.

Bostancıbaşıdan sonra, bostancılar kethüdası, haseki ağa, hamlacıbaşı,
odabaşı, bostancı karakulağı, vezir karakulağı ile dört baltacı, bu
ocağın zabitlerindendi. Bostancılar, maaşlarını, yeniçeriler gibi üç
ayda bir kere alırlardı. Edirne bostancıları, Edirne bostancıbaşısının
emri altındaydı. Gelibolu bostancılarının amiri, daha küçük rütbeliydi.

Yeniçeri ocağının lağviyle, Bostancı ocağı da kaldırılmıştır. Ocağın
lağvı esnasında, ihtiyarları emekliye ayrılmış, gençlerinden ise sarayın
muhafazasında vazifelendirilmek üzere, “Nizamiye Taburu” teşkil
edilmiştir.