Herakleitos - Yaşamı Ve Savunduğu Düşünceleri

Herakleitos HERAKLEİTOS: Parmenides'in durağan ve değişmez varlığına
karşi, niteliksel değişme olarak oluşun gerçekliğini öne süren Yunan
filozofu.

Bilgi bakımından, empirik ya da duyusal bilgiye hiç değer vermeyen
Herakleitos, gözlerin ve kulakların kötü tanıklar olduğunu öne sürerek,
rasyonalizmin savunuculuğunu yapmıştır. Çok şey bilmeye, ansiklopedik
bir bilgiye karşi çikan filozof, çok şey bilmenin akıllı olmayı
ögretmedigini söylemiştir. Siyasi alanda, demokrasi karşitı
eğilimlerini, çogunluk geniş halk yığınlarına karşi duyduğu nefretle
birleştiren ve 'bir kişinin, yetkin biriyse eğer, kendisi için, on bin
kişiden daha değerli olduğunu' söyleyen Herakleitos'un metafiziğinin en
önemli tezi, hiç kuşku yok ki, çatisma ve savaşin herşeyin babası olduğu
düşüncesidir. Ona göre, karşitların savaşi, varlık ya da oluşun tek ve
en önemli koşuludur. Zira bu savaş olmasaydı, hiçbir şey varolmayacaktı.
Bundan dolayı, varlıkların doğuş ya da varlığa gelişi, birbirlerine
karşit olan ve dolayısıyla birbirlerini varlıkta tutan karşitların
çatismasina bağlıdır.

Onun varlık ögretisinin ikinci tezi ise, herşeyin birliğini ortaya
koyar. Birlik, tıpkı İyonyalı düşünürlerde olduğu gibi, evrenin ilk
maddesinden, evrendeki herşeyin kendisinden doğduğu maddi tözden meydana
gelir. Bu birliği ateşte bulan Herakleitos'a göre, ateş, örnegin
yoğunlaştığı zaman, nemli hale gelir ve basınç altında suya dönüşür. Su
donduğu zaman ise, toprak olup çikar. Onun ilk madde olarak ateşi
seçmesi, daha çok ondaki oluşu, değişme ve birlikten çokluga geçiş
sürecini en iyi, yakarak ve yıkarak yaşayan ateş ifade ettiği için önem
taşir.

Herakleitos birliğin olduğu kadar, çoklugun da hakkını veren bir
filozoftur. Başka bir deyişle, o monist bir filozof olduğu kadar, aynı
zamanda bir çokluk filozofudur. Onun çokluk filozofu olmasını mümkün
kılan şey ise, oluşu ön plana çikartmis olmasıdır. Herakleitos'a göre,
çokluk ya da karşitlar olmaksızın, varlık ya da oluş olamaz. O, bir
yandan da çoklugun birliğe dayandığını söylemiştir. Bundan dolayı,
çokluk olmadan birlik, birlik olmadan da çokluk olamaz. Evren, aynı
zamanda hem bir ve hem de çoktur; bu da, oluşla ifade edilir.

Herakleitos, birlikten çokluga geçiş ve oluş sürecini, ateşle ve
dolayısıyla akış düşüncesiyle ifade etmiştir. Bu onun varlık görüşünün
üçüncü temel tezini meydana getirmektedir. Şeylerin sürekli akışı,
herşeyin akmakta oluşu, evrenle ilgili en önemli doğrudur. Ona göre,
evrende kalıcılık ve durağanlık yoktur; herşey değişmekte, yakarak,
yıkarak yaşamaktadır.

Herakleitos kendisinden önceki filozofların boşu boşuna evrende
kalıcılık ve süreklilik aradıklarını, oysa evrende kalıcılık bulunmayıp,
mutlak bir değişmenin söz konusu olduğunu öne sürmüştür. Nehir akıp
gittiği için, o aynı nehre iki kez giremeyeceğimizi belirtir. Evrende
hiçbir nesne, nesnelerin hiçbir özelligi yoktur ki, değişmeden aynı
kalsın. Herşey bir başka şeyin yıkımı ve ölümü sayesinde varlığa
gelmekte ve daha sonra yok olup gitmektedir. Evrendeki tüm ögeler
arasında sürekli bir çatisma ve savaş hali vardır ve değişmeyen tek şey,
bu değişme halinin sonucu olan kozmik denge durumudur.